master_admin

Στις 05.11, η Η Ηomo Digitalis κατέθεσε Αναφορά στην Βουλή των Ελλήνων (Αρ.Πρωτ: 4661) σχετικά με τη χρήση του συστήματος «IBORDERCTRL» στα ελληνικά σύνορα, θέτοντας συγκεκριμένες ερωτήσεις προς τον αρμόδιο Υπουργό.

Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και την επίσημη ιστοσελίδα του IBORDERCTRL για την πιλοτική εφαρμογή του στην Ελλάδα το εν λόγω σύστημα έχει χρηματοδοτηθεί από το πρόγραμμα Η2020 με το ποσό των 4.501.877 ευρώ και θα χρησιμοποιηθεί κατά μήκος των ελληνικών συνόρων με την Αλβανία, την Βουλγαρία, το FYROM, και την Τουρκία σε πεζούς, σε λεωφορεία, σε αυτοκίνητα, σε επιβάτες τραίνων, και σε εμπορευματικούς συρμούς που διασχίζουν τα σύνορα αυτά.

Για τις πρώτες τρεις κατηγορίες υπεύθυνος για την εφαρμογή του πιλοτικού προγράμματος θα είναι το νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου ΚΕ.ΜΕ.Α το οποίο εποπτεύεται από τον Υπουργό Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη, ενώ για τις υπόλοιπες δύο κατηγορίες υπεύθυνος για την εφαρμογή του πιλοτικού προγράμματος θα είναι το ΚΕ.ΜΕ.Α σε συνεργασία με τη ΤΡΑΙΝΟΣΕ Α.Ε, πλέον ανώνυμη εταιρεία η οποία ανήκει 100% στον ιταλικό όμιλο Ferrovie dello Stato Italiane Group (FSI).

Το σύστημα IBORDERCTRL παρουσιάζεται ως ένα σύστημα που έχει τη δυνατότητα να ανιχνεύει ψευδείς δηλώσεις των ταξιδιωτών βασιζόμενο σε εκφράσεις των προσώπων τους (!). Ωστόσο τα δέκα έγγραφα που αποτελούν αξιολογήσεις των τεχνικών προδιαγραφών του εν λόγω συστήματος (ήτοι, Requirement Analysis Report, Reference Architecture and components specifications, Data Collection Devices – specification, First version of all technological tools and subsystems, Second version of all technological tools and subsystems for integration, First version of the iBorderCtrl software platform, Second version of the iBorderCtrl software platform, Integration Plan, Early version of the integrated prototype και Experimental Design for Pilot Deployment and Evaluation) παραμένουν εμπιστευτικά.

Επομένως δεν υπάρχει δυνατότητα να ελεγχθεί από επιστημονικούς φορείς η ορθότητα των ισχυρισμών των φορέων που ανέπτυξαν το σύστημα IBORDERCTRL. Άρα, η αξιοπιστία του και η εγκυρότητά του δεν μπορεί να αποδειχθεί.

Επιπλέον, εμπιστευτικές παραμένουν και όλες οι μελέτες σχετικά με την πρόοδο και την έρευνα που έλαβε χώρα κατά την ανάπτυξη του συστήματος (ήτοι, Periodic Progress Report, Annual Report, Periodic Progress Report 2, Annual Report 2 ), καθιστώντας αδύνατο και πάλι τον έλεγχο των τεχνικών προδιαγραφών του συστήματος αυτού.

Τέλος, όλες οι μελέτες και τα σχετικά έγγραφα της νομικής και ηθικής αξιολόγησης του εν λόγω συστήματος (ήτοι, Ethics advisor’s first report, Ethics of profiling, the risk of stigmatization of individuals and mitigation plan, Ethics Advisor, EU wide legal and ethical review report ) παραμένουν επίσης εμπιστευτικά (!). Επομένως και πάλι είναι αδύνατο να ελεγχθεί εάν το συγκεκριμένο σύστημα είναι συμβατό με την νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Συγκεκριμένα, δεν μπορεί να ελεγχθεί εάν υπάρχει ειδική ενημέρωση του υποκειμένου των δεδομένων σχετικά με το δικαίωμα εξασφάλισης ανθρώπινης παρέμβασης, το δικαίωμα διατύπωσης της άποψής του, το δικαίωμα να απαιτήσει αιτιολόγηση της απόφασης που ελήφθη κατόπιν της εν λόγω αξιολόγησης από το σύστημα IBORDERCTRL και το δικαίωμα αμφισβήτησης της απόφασης αυτής.

Επίσης, εξαιτίας του εμπιστευτικού χαρακτήρα των νομικών και ηθικών μελετών αξιολόγησης, δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι το σύστημα IBORDERCTRL δεν καταλήγει στις αποφάσεις του με βάση δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία είναι εκ φύσεως ιδιαίτερα ευαίσθητα σε σχέση με τα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες σύμφωνα με τα Άρθρα 10 και 11 της Οδηγίας 2016/680 και τους όρους που προβλέπονται στα άρθρα 21 και 52 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Οπότε ο Ευρωπαίος πολίτης χρηματοδότησε με €4.501.877, μέσω του προγράμματος Η2020, το εν λόγω σύστημα, αλλά δεν έχει καμία πρόσβαση ούτε στις τεχνικές προδιαγραφές του για να ελέγξει την εγκυρότητά του συστήματος, αλλά και ούτε στις νομικές μελέτες για να διαπιστώσει τη νομιμότητα της εφαρμογής του (!). 

Αντιθέτως, σύμφωνα και πάλι με την επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι φορείς που συμμετέχουν ενδέχεται να καρπωθούν στο μέλλον εξαιτίας της «τεχνογνωσίας» που αποκόμισαν και της αναπτυσσόμενης αγοράς στον τομέα της ασφάλειας των συνόρων το ποσό των 118 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Μπορείς να δεις ένα απλό αντίγραφο από το πλήρες κείμενο της αναφοράς  και τις ερωτήσεις προς τον αρμόδιο Υπουργό εδώ.

Καλούμε τις Ελληνίδες και τους Έλληνες Βουλευτές να υιοθετήσουν την αναφορά αυτή.

Με μεγάλη μας χαρά και υπερηφάνεια ανακοινώνουμε ότι η Homo Digitalis είναι πλέον μέλος-παρατηρητής της European Digital Rights – EDRi. H EDRi, με έτος ίδρυσης το 2002, αποτελεί τη μεγαλύτερη ένωση μη κερδοσκοπικών οργανώσεων διεθνώς που έχουν ως σκοπό την υπεράσπιση και την προώθηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου στον τομέα της τεχνολογίας, της πληροφορίας και της επικοινωνίας.

Η Homo Digitalis είναι η πρώτη ελληνική οργάνωση που γίνεται δεκτή και αυτό αποτελεί πολύ μεγάλη τιμή για εμάς. Ως μέλη-παρατηρητές θα έχουμε τη δυνατότητα να συμμετέχουμε από κοινού με την EDRi και τα άλλα μέλη της σε κοινές δράσεις, να ανταλλάξουμε γνώσεις και απόψεις με ειδικούς από όλον τον κόσμο και να αυξήσουμε την επιρροή της οργάνωσης μας.

Στο σημείo αυτό, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τις οργανώσεις epicenter.works και Bits of Freedom οι οποίες από τη πρώτη στιγμή στήριξαν την υποψηφιότητά μας με τις συστατικές επιστολές τους, καθώς και όλα τα μέλη της EDRi που ψήφισαν θετικά για εμάς.

Μπορείς να μάθεις περισσότερα για την EDRi και τα μέλη της στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://edri.org/members/

• Με τίτλο: «Ευρωπαϊκός Μήνας Κυβερνοασφάλειας: Πραγματικές Προκλήσεις-Νομικές και Τεχνικές Λύσεις»
• Συμμετείχαν πάνω από 150 ακαδημαϊκοί, επαγγελματίες, φοιτητές και πολίτες

Με  κυρίαρχο μήνυμα την ανάγκη για ορθότερη ενημέρωση γύρω από τις νομικές και τεχνικές παραμέτρους της κυβερνοασφάλειας, έλαβε χώρα η πρώτη ημερίδα της Homo Digitalis, την Τετάρτη 31 Οκτωβρίου στην αίθουσα τελετών του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών.

Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού μήνα για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, η ημερίδα με τίτλο Ευρωπαϊκός Μήνας για την Ασφάλεια στον Κυβερνοχώρο: Πραγματικές Προκλήσεις-Νομικές και Τεχνικές Λύσεις, συγκέντρωσε περισσότερους από 150 ακαδημαϊκούς, επαγγελματίες και φοιτητές τόσο από το χώρο της νομικής επιστήμης όσο και της πληροφορικής,  καθώς και αρκετούς πολίτες με έντονο ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο επίκαιρο ζήτημα. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η παρουσία εκπροσώπων από το Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, την Αρχή Διασφάλισης Απορρήτου Επικοινωνιών, τη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος καθώς και από το δικαστικό κλάδο.

Στην πρώτη ενότητα της ημερίδας αναλύθηκαν οι νομικές προκλήσεις και υποχρεώσεις του κυβερνοχώρου, ενώ η δεύτερη περιλάμβανε επίδειξη κοινωνικής μηχανικής και την παρουσίαση της εθνικής ομάδας κυβερνοασφάλειας. Οι ομιλητές της ημερίδας, εγκεκριμένοι επαγγελματίες από τους χώρους του δικαίου και των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ανέδειξαν την αναγκαία συνέργεια των δύο χώρων για την επίτευξη της πληρέστερης προστασίας του χρήστη.

Θέλουμε να ευχαριστήσουμε από καρδιάς το Δικηγορικό Σύλλογο Αθήνας για τη φιλοξενία και τη στήριξή του, τους εξαιρετικούς ομιλητές και τους συνεργάτες μας, χωρίς τους οποίους δε θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα αυτή η εκδήλωση.

Ευχαριστούμε ιδιαίτερα την Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, το Διευθυντή του Τμήματος Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, το Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής και όλους τους φορείς που μας τίμησαν με την παρουσία τους.

Ευχαριστούμε θερμά όλους εσάς που παρευρεθήκατε στην ημερίδα και μας δείξατε ότι το ενδιαφέρον για τα ψηφιακά δικαιώματα αυξάνεται συνεχώς στη χώρα μας.

Παρακάτω μπορείτε να δείτε φωτογραφίες από την ημερίδα

Στο πλαίσιο της εκστρατείας του Ευρωπαϊκού Μήνα για την Ασφάλεια στον Κυβερνοχώρο υπό την αιγίδα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια Δικτύων και Πληροφοριών (ENISA) και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Homo Digitalis διοργανώνει ημερίδα με τίτλο “Ευρωπαϊκός Μήνας για την Ασφάλεια στον Κυβερνοχώρο: Πραγματικές Προκλήσεις-Νομικές και Τεχνικές Λύσεις”.

Με δεδομένη την ολοένα αυξανόμενη χρήση του διαδικτύου και των τεχνολογιών  πληροφορικής, η δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος υποδομών και υπηρεσιών, κρίνεται ιδιαίτερα κρίσιμη. Η μονοσήμαντη νομική συμμόρφωση όμως, παρά τις σημαντικές νομοθετικές πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δε θωρακίζει απόλυτα τους οργανισμούς απέναντι στις ηλεκτρονικές επιθέσεις. Η έννοια της κυβερνοασφάλειας έχει εξελιχθεί δραστικά από τότε που αναπτύχθηκε για πρώτη φορά και η διεξοδική αξιολόγηση του κινδύνου είναι ένα πρώτο σημαντικό βήμα προς την ασφάλεια των συστημάτων δικτύου και πληροφοριών. Μέσω της διεπιστημονικής προσέγγισης της ημερίδας, στόχος είναι να αναδειχθεί η αναγκαιότητα της συνέργειας νομικών και τεχνικών μέσων για την επίτευξη της μέγιστης δυνατής προστασίας των χρηστών.

Η ημερίδα θα διεξαχθεί, στις 31 Οκτωβρίου 2018,  στις 18:00, στην αίθουσα τελετών του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών (Ακαδημίας 60, 106 79, Αθήνα). Έχει καταχωρηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα της εκστρατείας του Ευρωπαϊκού Μήνα για την Ασφάλεια στον Κυβερνοχώρο υπό την αιγίδα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια Δικτύων και Πληροφοριών (ENISA) και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η εκδήλωση είναι ανοικτή στο κοινό και η είσοδος είναι δωρεάν.  Απευθύνεται σε όλους τους δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς, ακαδημαϊκά ιδρύματα, νομικούς και επαγγελματίες στον κλάδο των υπολογιστών καθώς και σε όλους τους πολίτες που ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα για την κυβερνοασφάλεια και τις αντίστοιχες νομικές και τεχνικές της προεκτάσεις.

Οι εκλεκτοί ομιλητές  που μας τιμούν με την παρουσία τους είναι διακεκριμένοι επαγγελματίες στο χώρο τους (νομικοί, δικαστές,  μηχανικοί ηλεκτρονικών υπολογιστών) με πολυετή εμπειρία και εγγενές ενδιαφέρον για τις προκλήσεις και τις λύσεις κυβερνοασφάλειας.

Συγκεκριμένα, θα έχουμε την χαρά να φιλοξενήσουμε:

Τον κ. Σπύρο Τάσση, Πρόεδρο της Ένωσης Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και Ιδιωτικότητας,

Την κα. Λίλιαν Μήτρου, Καθηγήτρια Δικαίου Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, Τμήμα Μηχανικών και Πληροφοριακών Συστημάτων, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, μέλος της Ένωσης Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και Ιδιωτικότητας,

Τον κ. Βασίλη Βασιλόπουλο, Υπεύθυνο Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων της ΕΡΤ ΑΕ,

Τον κ. Αλέξανδρο-Ιωάννη Καργόπουλο, Πρωτοδίκη Δικαστή και εμπειρογνώμονα στον τομέα της Κοινωνίας της Πληροφορίας, Ιδιωτικότητας και Προσωπικών Δεδομένων του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε (FRA),

Toν κ. Κασίμη Θεοφάνη, CEO Audax Cybersecurity, εταιρεία παροχής υπηρεσιών πληροφορικής και υπηρεσιών Ασφάλειας Πληροφοριακών Συστημάτων (Information Security Services), και

Τον κ. Κωνσταντίνο Βαβούση, Team Manager της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας,διαχειριστής σελίδας secnews.gr

RSVP: Παρακαλώ ακολουθήστε το σύνδεσμο για να εγγραφείτε στην ημερίδα, το αργότερο μέχρι την Τρίτη 30/10/2018. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.

Θα βρείτε το ακριβές πρόγραμμα με τα ονόματα των ομιλητών και τους τίτλους των παρουσιάσεών τους εδω.

Μετά το τέλος της ημερίδας θα ακολουθήσει δεξίωση με ποτό στο χώρο της εκδήλωσης.

Σήμερα η οργάνωση «Electronic Privacy Information Center» (EPIC) δημοσίευσε κατά τη διάρκεια του 40^ου Διεθνούς Συνεδρίου Επιτρόπων Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και Ιδιωτικότητας (International Conference of Data Protection and Privacy Commissioners – ICDPPC) Κατευθυντήριες Γραμμές με διεθνή χαρακτήρα αναφορικά με την χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης.

Οι 12 αρχές που προτείνονται έχουν ως σκοπό να περιορίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στα Δικαιώματα του Ανθρώπου και ταυτόχρονο να αναδείξουν τα θετικά στοιχεία της εν λόγω τεχνολογίας για τις κοινωνίες μας και τον άνθρωπο.

Η Homo Digitalis είναι μία από τις δεκάδες οργανώσεις διεθνώς που υποστηρίζει και υπογράφει τις εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές.

Μπορείς να δεις το πλήρες κείμενο και τις οργανώσεις που το υπογράφουν εδώ.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείς να δεις το σχετικό δελτίο τύπου εδώ.

Στις 23.10.2018 και στο πλάισιο των διαπραγματεύσεων για την αναδιαμόρφωση της κρατούσας νομοθεσίας (Οδηγία 2002/58/ΕΚ) αναφορικά με την επεξεργασία των δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα και την προστασία της ιδιωτικής ζωής στον τοµέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, η Homo Digitalis κατέθεσε Αναφορά προς τον κ. Πρόεδρο και τις κυρίες και κύριους Αντιπροέδρους της Βουλής των Ελλήνων, θέτοντας συγκεκριμένα ερωτήματα προς τον Αρμόδιο Υπουργό.

Οι ερωτήσεις όπως αυτές κατατέθηκαν με την Αναφορά είναι οι ακόλουθες:

1. Δεδομένης της βαρύνουσας σημασίας που έχουν οι αρχές της «προστασίας της ιδιωτικής ζωής ήδη από τον σχεδιασμό» και της «προστασίας της ιδιωτικής ζωής εκ κατασκευής» για την διασφάλιση της ακεραιότητας και της εμπιστευτικότητας των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, υποστηρίζει η Ελληνική Κυβέρνηση την υιοθέτηση των εν λόγω αρχών στο κείμενο του προτεινόμενου Ευρωπαϊκού Κανονισμού για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες;
2. Δεδομένων των σημαντικών αποφάσεων που έλαβε το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με τη διατήρηση δεδομένων που παράγονται ή υποβάλλονται σε επεξεργασία σε συνάρτηση με την παροχή διαθεσίμων στο κοινό υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών (ΔΕΕ, Συνεκδικασθείσες υποθέσεις C-293/12 και C-594/12, Digital Rights Ireland και άλλοι, 8 Απριλίου 2014, και ΔΕΕ, Συνεκδικασθείσες υποθέσεις C-203/15 και C-698/15, Tele2 Sverige AB κατά Post- och telestyrelsen και Υπουργός Εσωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου κατά Tom Watson και άλλων, 21 Δεκεμβρίου 2016), εγγυάται η Ελληνική Κυβέρνηση ότι θα αντιτεθεί σε οποιαδήποτε πρόταση αναδιαμόρφωσης του κειμένου του προτεινόμενου Ευρωπαϊκού Κανονισμού, η οποία θα αποκλίνει από τις αποφάσεις αυτές;
3. Δεδομένης της ανάγκης ύπαρξης ενός ενιαίου νομοθετικού πλαισίου το οποίο θα ρυθμίζει με σαφήνεια την επεξεργασία των δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα και την προστασία της ιδιωτικής ζωής στον τοµέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, θεωρεί η Ελληνική Κυβέρνηση ότι η δημιουργία δύο διαφορετικών και αντιπαρατιθέμενων νομοθετικών πλαισίων για επικοινωνίες, ήτοι ενός πρώτου, το οποίο θα ρυθμίζει επικοινωνίες υπό καθεστώς διαβίβασης, και ενός δεύτερου, το οποίο θα ρυθμίζει επικοινωνίες αποθηκευμένες στις εγκαταστάσεις των παρόχων υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών, αποτελεί ορθή προσέγγιση των νομικών ζητημάτων που ανακύπτουν;
4. Τέλος, δεδομένης της ανάγκης ύπαρξης ειδικού νομικού καθεστώτος που θα ενισχύει τις διατάξεις του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και θα παρέχει αυξημένη προστασία αναφορικά με την επεξεργασία των δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα και την προστασία της ιδιωτικής ζωής στον τοµέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, εγγυάται η Ελληνική Κυβέρνηση ότι θα υποστηρίξει την ταχεία οριστικοποίηση του προς διαπραγμάτευση κειμένου του προτεινόμενου Ευρωπαϊκού Κανονισμού για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες;

Η Homo Digitalis καλεί τις Ελληνίδες και τους Έλληνες Βουλευτές να υιοθετήσουν την αναφορά αυτή.

Την ίδια ημερά κατατέθηκε και σχετική επιστολή στον Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, κ. Μιχάλη Καλογήρου.

Μπορείς να δεις το πλήρες κείμενο της αναφοράς εδώ.

Μια φιλοσοφική προσέγγιση του Φίλιππου Κουράκη*

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους η τεχνολογία θα μπορούσε να μεταβάλει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα πρόσωπα που αναμειγνύονται στην νομοθετική διαδικασία και την εφαρμογή του νόμου. Στο παρόν κείμενο θα επικεντρωθούμε στο ζήτημα της απονομής της δικαστικής εξουσίας από μηχανές μέσω της Μηχανικής Μάθησης (Machine Learning)  και εάν αυτό θα μπορούσε να εναρμονιστεί με τη θεωρία του επιφανούς Ronald Dworkin περί της σωστής απάντησης (right answer thesis).

Η χρησιμοποίηση ενός ειδικού αλγορίθμου

Οι νομικοί Casey και Niblett[1] περιγράφουν μια υποθετική μελλοντική κατάσταση κατά την οποία οι πληροφορίες και οι προβλέψεις που θα μπορούμε να αποκομίσουμε από την τεχνολογία θα είναι τέτοιας ακρίβειας όπου θα μπορούμε πλέον να αναθέσουμε το ρόλο του δικαστή σε μηχανές. Η διαδικασία, γράφουν, θα είναι η ακόλουθη: ήδη στις ΗΠΑ χρησιμοποιείται, σε ορισμένες πολιτείες, από τους δικαστές ένας αλγόριθμος ο οποίος προβλέπει την πιθανότητα ο κατηγορούμενος να μην εμφανιστεί στο ακροατήριο. Παρ’ ότι ο αλγόριθμος αυτός δεν έχει αντικαταστήσει τους δικαστές, γίνεται να φανταστούμε πως, με την ολοένα αυξανόμενη αποτελεσματικότητά του, οι δικαστές θα στηρίζονται όλο και περισσότερο σε αυτόν, μέχρι τελικά να εξαρτώνται ολοκληρωτικά από αυτόν.

Το ερώτημα που επομένως τίθεται μέσω αυτού του (υποθετικού) σεναρίου είναι το πώς μια τέτοια τροπή θα εναρμονιζόταν με τον ίδιο το χαρακτήρα του δικαίου. Για να προσπαθήσουμε να απαντήσουμε θα στραφούμε στο έργο του Dworkin και συγκεκριμένα στη θέση του περί της σωστής απάντησης (right answer thesis).

Η θεωρία της σωστής λύσης και οι πιθανές παρερμηνείες της

Ο Dworkin νωρίς στην καριέρα του τάραξε τα φιλοσοφικά και δικαιϊκά ρεύματα της εποχής του υποστηρίζοντας ότι πάντοτε, ακόμη και στις πιο αμφισβητούμενες και δύσκολες υποθέσεις, υπάρχει μία σωστή λύση[2]. Σε πρώτη ανάγνωση, η θέση αυτή φαίνεται να εκφράζει εν πολλοίς αυτούς που θα υποστήριζαν την αντικατάσταση των δικαστών από μηχανές, αφού η μία σωστή λύση φαντάζει εύλογο να προκύπτει από μία μηχανιστική διαδικασία ύψιστης ακριβείας. Παρ’ όλα αυτά, η προσέγγιση αυτή αποτελεί παρερμηνεία της θέσης του Dworkin.

O ίδιος ο Dworkin είχε προβλέψει μια τέτοια παρερμηνεία. Στην αυτοκρατορία του Νόμου (1986), είχε γράψει τα ακόλουθα[3]:

«Δεν έχω σχεδιάσει έναν αλγόριθμο για τις δικαστικές αίθουσες. Κανένας μάγος της πληροφορικής δεν θα μπορούσε να σχεδιάσει από τα επιχειρήματά μου ένα πρόγραμμα το οποίο, μετά από τη συγκέντρωση όλων των συμβάντων της υπόθεσης και όλων των κειμένων προηγούμενων νομοθετημάτων και δικαστικών αποφάσεων, θα απένειμε μια ετυμηγορία που θα έβρισκε τον καθένα σύμφωνο».

H παραπάνω ρήση του Dworkin προέρχεται από την πεποίθησή του ότι η ορθή μέθοδος εκδίκασης υποθέσεων είναι μια άσκηση θεμελιωδώς ερμηνευτική και αξιολογική και, ως τέτοια άσκηση, θεμελιώνεται σε αρχές. Ο εκδικάζων δύναται να εξεύρει την ορθή λύση σε κάθε υπόθεση αλλά μόνο μέσω της εξεύρεσης της καλύτερης ερμηνείας.

Καλύτερη νοείται η ερμηνεία η οποία, από όσες δύναται να υποστηριχθούν σύμφωνα με το γράμμα του νόμου, δικαιολογεί ηθικά με τον καλύτερο τρόπο τον εξαναγκασμό που επιβάλλει ο νόμος στους κοινωνούς του. Στην πορεία του αυτή, υποστηρίζει ο Dworkin, ο εκδικάζων αποπειράται να διατηρήσει την ακεραιότητα του νόμου ερμηνεύοντάς τον υπό το καλύτερο φως του, έχοντας υπ’ όψιν ότι ο νόμος να είναι το δημιούργημα μιας κοινότητας στην οποία ενοποιητικό στοιχείο είναι η προσπάθεια δικαιολόγησης του κρατικού εξαναγκασμού.

O Dworkin θεωρούσε, λοιπόν, ότι κάθε υπόθεση έχει μία ορθή λύση, αλλά παρ’ όλα αυτά κάθε υπόθεση είναι δύσκολη, και η εξεύρεση της λύσης της αποτελεί μια κατεξοχήν εξάσκηση της πολιτικής ηθικής. Επομένως, παρά την τυπολατρική υφή της πεποίθησης του φιλοσόφου περί μίας ορθής λύσης κάθε υπόθεσης, ο ίδιος κατανοούσε ότι το νομικό σύστημα, ακριβώς επειδή αποτελεί οργανική ενότητα, μεταβάλλεται συνεχώς έτσι ώστε τα επιμέρους στοιχεία του να είναι όσο το δυνατόν πιο συνεχή μεταξύ τους.

Η τεχνολογία θα αντικαταστήσει τους δικαστές;

Το ερώτημα που επομένως τίθεται βάσει των ανωτέρω είναι εάν ο ρυθμός με τον οποίο αναπτύσσεται αυτή τη στιγμή η τεχνολογία και η τροχιά που έχει πάρει θα οδηγήσουν στο φαινόμενο οι μηχανές να αντικαταστήσουν αποτελεσματικά τους δικαστές, ευρίσκοντας τη σωστή απάντηση ακόμη και στις δύσκολες υποθέσεις. Η Μηχανική Μάθηση δύναται πράγματι να ανακατευθύνει ένα σύνολο κανόνων έτσι ώστε να υπηρετηθεί ένας ευρύτερος στόχος, ο οποίος μπορεί κάλλιστα να είναι ηθικά επιδοκιμαστέος. Υπό αυτό το πρίσμα, η Μηχανική Μάθηση είναι δυναμική και διαρθρωμένη με συνέχεια. Eπομένως, εάν  χρησιμοποιούταν για να εκδικάζει πραγματικές υποθέσεις, θα το έκανε με κάποιου είδους ακεραιότητα, μηχανικής βέβαια φύσεως.

Παρ’ όλα αυτά, οι επιδιώξιμοι στόχοι θα έμεναν ανέπαφοι. Η στατική φύση της πολιτικής ηθικής στην οποία θα θεμελιωνόταν το νομικό σύστημα θα το απογύμνωνε από νομιμότητα, κατά τη θεώρηση του Dworkin. Για το φιλόσοφο, η ακεραιότητα έχει την έννοια ότι όλα τα επιμέρους τμήματα του νομικού συστήματος μπορούν να αναθεωρηθούν, αφού η επιχειρηματολογική διαφωνία γίνεται να προχωρήσει μέχρι τα θεμέλια της νομιμότητας, εξετάζοντας βασικά ερωτήματα όπως το πώς πρέπει οι πολίτες να φορολογούνται και το εάν πρέπει να υπάρχουν πολιτικές θετικών διακρίσεων[4]. Ακολουθώντας αυτή τη συλλογιστική, οι νομοθετικές πολιτικές βασίζονται σε αρχές οι οποίες προκύπτουν μέσω ερμηνείας δύσκολων υποθέσεων. Η διαδικασία αυτή θέτει ως στόχο να ενοποιήσει παλαιότερες αποφάσεις κατά τρόπο που θα δικαιολογεί τον κρατικό εξαναγκασμό από την πλευρά της ερμηνευτικής κοινότητας.

Το συμπέρασμα

Συνοψίζοντας, καταλαβαίνουμε ότι η υπόσχεση που θέτει η τεχνολογία με την Μηχανική Μάθηση δύσκολα θα μπορούσε να εναρμονιστεί με την νομιμότητα όπως έχει διατυπωθεί από τον Dworkin. H Mηχανική Mάθηση δεν λειτουργεί βάσει αρχών. Λειτουργεί βάσει στατιστικών σχέσεων, οι οποίες δεν αντανακλούν ηθικές αρχές. Η λειτουργία της, επομένως, θα αναιρούταν στο μέτρο που ένα σύστημα (εν προκειμένω το νομικό) θα της επέτασσε να πράττει θεμελιωδώς ηθικά.

*Ο Φίλιππος Κουράκης είναι νομικός με εξειδίκευση στη Φιλοσοφία Δικαίου και στην Εγκληματολογία. Είναι απόφοιτος της Νομικής Σχολής Αθηνών και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στην Εγκληματολογία και μεταπτυχιακού τίτλου στη Φιλοσοφία Δικαίου από το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

[1] Casey, Anthony J. and Niblett, Anthony, Self-Driving Laws (June 5, 2016). Διαθέσιμο στο SSRN: https://ssrn.com/abstract=2804674

[2] Ronald Dworkin,Taking Rights Seriously(London: Duckworth, 1978), κεφάλαιο 4

[3] Ronald Dworkin,Law’s Empire (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1986) σελ. 412, μετάφραση του γράφοντος

[4] ό.π., σελ. 73