master_admin

Γράφει ο Αναστάσιος Αραμπατζής*

28 Ιανουαρίου. Το διαστημικό λεωφορείο “Challenger” εξερράγη λίγα δευτερόλεπτα μετά την απογείωση. Το τουβλάκι Lego κατοχυρώνεται με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και ο δίσκος “We Are the World” του USA for Africa πουλάει πάνω από 20 εκατομμύρια αντίτυπα.

Και το πιο σημαντικό, η 28η Ιανουαρίου είναι η Ημέρα Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, η διεθνής ημέρα για την ενδυνάμωση των ανθρώπων και των επιχειρήσεων να σέβονται την ιδιωτική ζωή και να οικοδομούν εμπιστοσύνη.

Τα δεδομένα μας είναι πολύτιμα. Ακόμα και αν διαφωνείτε, πολλοί οργανισμοί και ομάδες θα πληρώσουν αδρά για να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτά και δεν έχουν όλοι το συμφέρον σας κατά νου. Έχετε όμως τη δύναμη να αναλάβετε τον έλεγχο των δεδομένων σας.

Το τοπίο των της διεθνούς νομοθεσίας για την προστασία της ιδιωτικής ζωής έχει αλλάξει σημαντικά από την καθιέρωση της Ημέρας Προστασίας Δεδομένων το 2007. Κανονισμοί και νόμοι σε όλο τον κόσμο, όπως ο GDPRπου εφαρμόζεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θέτουν αυστηρές απαιτήσεις στις επιχειρήσεις και παρέχουν δικαιώματα στους πολίτες.

Η Ημέρα Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων αποτελεί μια ευκαιρία για οργανισμούς και πολίτες να ευαισθητοποιηθούν σχετικά με την προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων, να υιοθετήσουν τις βέλτιστες πρακτικές και να συζητήσουν γιατί η προστασία της ιδιωτικής ζωής έχει σημασία.

Στόχος της Ημέρας Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα είναι η ευαισθητοποίηση σχετικά με την προστασία της ιδιωτικής ζωής στο διαδίκτυο. Η ιδιωτικότητα των δεδομένων πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα τόσο για τα άτομα όσο και για τους οργανισμούς.

 

Ο σκοπός είναι διττός:

• να βοηθήσει τους πολίτες να κατανοήσουν ότι έχουν τη δυνατότητα να διαχειρίζονται τα δεδομένα τους
• να βοηθήσει τους οργανισμούς να κατανοήσουν γιατί είναι απαραίτητο να σέβονται τα δεδομένα των χρηστών τους

 

Γιατί είναι σημαντική η Ημέρα Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων;

Τα δεδομένα μας συλλέγονται καθημερινά – ο υπολογιστής μας, το smartphone μας και σχεδόν κάθε άλλη συσκευή που είναι συνδεδεμένη στο διαδίκτυο συλλέγει δεδομένα. Συχνά όμως έχουμε κάποιες επιλογές όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο αυτά τα δεδομένα συλλέγονται, μοιράζονται ή ακόμη και πωλούνται.

Τα προσωπικά δεδομένα μπορούν να αποθηκεύονται επ’ αόριστον. Τα δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με την κοινωνικοοικονομική μας κατάσταση, τα δημογραφικά στοιχεία και τις προτιμήσεις μας.

Ακόμη και φαινομενικά αθώες πληροφορίες, όπως τα αγαπημένα σας εστιατόρια ή τα αντικείμενα που αγοράζετε μέσω διαδικτύου, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να γίνουν υποθέσεις σχετικά με εσάς και τις συνήθειές σας. Πολλές εταιρείες έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν τα δεδομένα των χρηστών και των καταναλωτών τους και πωλούν τα δεδομένα για κέρδος.

Αν αυτή η πραγματικότητα σας φαίνεται τρομακτική, τότε είναι η κατάλληλη στιγμή να λάβετε μέτρα για να ελέγξετε τον τρόπο με τον οποίο διαμοιράζονται τα δεδομένα σας.

Δεν μπορείτε να κλειδώσετε όλα τα δεδομένα σας – ακόμη και αν σταματήσετε να χρησιμοποιείτε το διαδίκτυο, οι εταιρείες πιστωτικών καρτών και οι τράπεζες καταγράφουν τις αγορές σας.

Μπορείτε όμως να λάβετε απλά μέτρα για τη διαχείρισή τους και να αποκτήσετε μεγαλύτερο έλεγχο σχετικά με το σε ποιους μοιράζονται.

 

Τα δεδομένα σας λένε την ιστορία σας

Οι ιστότοποι, οι εφαρμογές και οι υπηρεσίες συλλέγουν δεδομένα σχετικά με τη συμπεριφορά, τα ενδιαφέροντα και τις αγορές σας. Μερικές φορές, αυτά περιλαμβάνουν προσωπικά δεδομένα, άλλες φορές περιλαμβάνουν ευαίσθητα δεδομένα σχετικά με την υγεία σας – σκεφτείτε πώς ένα έξυπνο ρολόι μετράει και καταγράφει πόσα βήματα κάνετε.

Αν και είναι αλήθεια ότι δεν μπορείτε να ελέγξετε τον τρόπο με τον οποίο μοιράζεται και επεξεργάζεται κάθε byte των δεδομένων σας, μπορείτε όμως να επηρεάσετε τον τρόπο με τον οποίο αυτά διαμοιράζονται με μερικά απλά βήματα.

Να θυμάστε, τα δεδομένα σας είναι πολύτιμα και σας αξίζει να είστε επιλεκτικοί με ποιον τα μοιράζεστε!

Ακολουθούν μερικές απλές συμβουλές που θα σας βοηθήσουν να διαχειριστείτε το απόρρητο των δεδομένων σας:

 

Γνωρίστε το συμβιβασμό μεταξύ ιδιωτικότητας και ευκολίας

Όταν κατεβάζετε μια νέα εφαρμογή, ανοίγετε έναν νέο διαδικτυακό λογαριασμό ή γίνεστε μέλος σε μια νέα πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, συχνά θα σας ζητηθεί πρόσβαση στις προσωπικές σας πληροφορίες πριν καν τη χρησιμοποιήσετε!

Τα δεδομένα αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν τη γεωγραφική σας θέση, τις επαφές και τις φωτογραφίες σας.

Για τις επιχειρήσεις πίσω από τις εφαρμογές, οι προσωπικές σας πληροφορίες έχουν τεράστια αξία – και θα πρέπει να εξετάσετε αν η υπηρεσία που θα λάβετε ως αντάλλαγμα αξίζει τα δεδομένα που πρέπει να παραδώσετε, ακόμη και αν η υπηρεσία είναι δωρεάν.

Λάβετε τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με την κοινοποίηση των δεδομένων σας σε επιχειρήσεις ή υπηρεσίες:

• Αξίζει η υπηρεσία, η εφαρμογή ή το παιχνίδι την ποσότητα ή τον τύπο των προσωπικών δεδομένων που θέλουν ως αντάλλαγμα;
• Μπορείτε να ελέγξετε το απόρρητο των δεδομένων σας και να εξακολουθείτε να χρησιμοποιείτε την υπηρεσία;
• Είναι τα δεδομένα που ζητούνται σχετικά με την εφαρμογή ή την υπηρεσία (δηλαδή, “γιατί ένα παιχνίδι χρειάζεται να γνωρίζει όλες τις επαφές μου”);
• Εάν δεν έχετε χρησιμοποιήσει μια εφαρμογή, υπηρεσία ή λογαριασμό εδώ και αρκετούς μήνες, αξίζει να τη διατηρήσετε γνωρίζοντας ότι μπορεί να συλλέγει και να μοιράζεται τα δεδομένα σας;

 

Προσαρμόστε τις ρυθμίσεις απορρήτου στο επίπεδο άνεσής σας

Ελέγξτε τις ρυθμίσεις απορρήτου και ασφάλειας για κάθε εφαρμογή, λογαριασμό ή συσκευή. Αυτές θα πρέπει να είναι εύκολο να βρεθούν στην ενότητα Ρυθμίσεις και η αλλαγή τους διαρκεί λίγα λεπτά.

Ρυθμίστε τις στο επίπεδο άνεσής σας για την κοινοποίηση προσωπικών πληροφοριών. Γενικά, είναι συνετό να προτιμάτε να κοινοποιείτε λιγότερα δεδομένα, όχι περισσότερα.

Δεν χρειάζεται να το κάνετε αυτό για κάθε λογαριασμό ταυτόχρονα. Ξεκινήστε για μερικές ρυθμίσεις για μία ή δύο εφαρμογές και με την πάροδο του χρόνου θα συνηθίσετε να προσαρμόζετε όλες τις ρυθμίσεις στην άνεσή σας.

Καθαρίστε τα cookies. Όλοι έχουμε κάνει κλικ στο “αποδοχή cookies” χωρίς να γνωρίζουμε τι σημαίνει αυτό. Η τακτική εκκαθάριση των cookies από το πρόγραμμα περιήγησης θα αφαιρέσει ορισμένες πληροφορίες που τοποθετούνται στη συσκευή σας, συχνά για διαφημιστικούς σκοπούς.

Ωστόσο, τα cookies μπορεί να αποτελέσουν κίνδυνο για την ασφάλεια, καθώς οι κακόβουλοι δρώντες μπορούν εύκολα να υποκλέψουν αυτά τα αρχεία.

Δοκιμάστε προγράμματα περιήγησης που προστατεύουν την ιδιωτικότητα. Η φροντίδα της διαδικτυακής σας ιδιωτικότητας μπορεί να σας φαίνεται περίπλοκη, αλλά ορισμένα προγράμματα περιήγησης κάνουν το έργο αυτό λίγο πιο εύκολο.

Πολλά προγράμματα περιήγησης «μπλοκάρουν» τα cookies τρίτων και διαθέτουν από προεπιλογή ισχυρές ρυθμίσεις απορρήτου. Η αλλαγή των προγραμμάτων περιήγησης είναι απλή και μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματική για την προστασία της ιδιωτικής σας ζωής.

 

Προστατέψτε τα δεδομένα σας

Το απόρρητο των δεδομένων και η ασφάλεια των δεδομένων πάνε χέρι-χέρι. Μαζί με τη διαχείριση των ρυθμίσεων απορρήτου των δεδομένων σας, ακολουθήστε τέσσερις απλές συμβουλές για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο για να τα διατηρήσετε ασφαλή:

1. Δημιουργήστε μεγάλους (τουλάχιστον 12 χαρακτήρες) μοναδικούς κωδικούς πρόσβασης για κάθε λογαριασμό και συσκευή. Χρησιμοποιήστε έναν διαχειριστή κωδικών πρόσβασης για την εύκολη και ασφαλή αποθήκευση κάθε κωδικού πρόσβασης.
2. Ενεργοποιήστε τον έλεγχο ταυτότητας πολλαπλών παραγόντων (MFA) όπου επιτρέπεται – αυτό διατηρεί τα δεδομένα σας ασφαλή, ακόμη και αν ο κωδικός πρόσβασης παραβιαστεί.
3. Ενεργοποιήστε τις αυτόματες ενημερώσεις συσκευών, λογισμικού και προγραμμάτων περιήγησης ή βεβαιωθείτε ότι εγκαθιστάτε τις ενημερώσεις αμέσως μόλις είναι διαθέσιμες.
4. Μάθετε πώς να αναγνωρίζετε τα μηνύματα phishing, τα οποία μπορεί να αποστέλλονται ως μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μηνύματα κειμένου ή άμεσα μηνύματα.

 

Μπορείτε να κατεβάσετε το infographic που ετοιμάσαμε για την Ημέρα Προστασίας των Προσωπικών Δεδομένων. Μοιραστείτε το με τους φίλους σας και την οικογένειά σας και συζητήστε τρόπους για την προστασία των δεδομένων σας.

Πάρτε τον έλεγχο των δεδομένων σας τώρα!

Το άρθρο αυτό εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου “Increasing Civic Engagement in the Digital Agenda — ICEDA” με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του South East Europe (SEE) Digital Rights Network. Το περιεχόμενο αυτού του άρθρου δεν θα πρέπει να θεωρείται ότι αποτελεί επίσημη θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή του SEΕ.

* Ο Αναστάσιος Αραμπατζής είναι μέλος της Homo Digitalis, απόστρατος Αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας με πάνω από 25 χρόνια εμπειρία σε θέματα ασφάλειας πληροφοριών. Κατά τη θητεία του στην Π.Α. ήταν πιστοποιημένος αξιολογητής του ΝΑΤΟ σε θέματα κυβερνοασφάλειας και έχει τιμηθεί για τις γνώσεις του και την απόδοσή του. Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε πληθώρα έγκριτων ιστοσελίδων.

Σήμερα, η Ομάδα Legal & Policy της Homo Digitalis υπέβαλε τα σχόλιά της στο πλαίσιο της ανοιχτής διαβούλευσης του Υπουργείου Δικαιοσύνης επί του σχεδίου νόμου με τίτλο «Διαδικασία Άρσης του Απορρήτου Των Επικοινωνιών, Κυβερνοασφάλεια και Προστασία Προσωπικών Δεδομένων Πολίτων»

H Ηοmo Digitalis χαιρετίζει την υποβολή του παρόντος Σχ. Νόμου για την ρύθμιση της διαδικασίας άρσης του απορρήτου των επικοινωνιών, συμπεριλαμβανομένης της αναδιάρθρωσης της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΕΥΠ) και του ποινικού κολασμού της εμπορίας, κατοχής και χρήσης απαγορευμένων λογισμικών παρακολούθησης στα Κεφάλαια Β έως Ε του παρούντος Σχ. Νόμου.Τα ζητήματα άρσης απορρήτου των επικοινωνιών χρήζουν διευκρίνισης, ώστε να διασφαλιστεί το κύρος της διαδικασίας και να εξασφαλιστεί το Συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα του απορρήτου των επικοινωνιών (βλέπετε Άρθρο 19 του Συντάγματος). Παρά το γεγονός ότι το νομοσχέδιο παρουσιάζει έναν περιορισμένο αριθμό θετικών στοιχείων, βρίθει σειράς προβληματικών ρυθμίσεων, τις οποίες υπογραμμίζουμε στα σχόλια μας, ενώ η θεσμική παράλειψη της συμπερίληψης της ΑΔΑΕ στη νομοπαρασκευαστική διαδικασία δημιουργεί σημαντικές προκλήσεις. Η Homo Digitalis καλεί το Υπουργείο Δικαιοσύνης να λάβει σοβαρά υπόψη τις σχετικές παρατηρήσεις της ΑΔΑΕ επί των διατάξεων του παρόντος Σχ. Νόμου, όπως αυτές έχουν αναρτηθεί στον ιστότοπο της και στην παρούσα δημόσια διαβούλευση. Η Homo Digitalis συντάσσεται τις παρατηρήσεις αυτές στο σύνολό τους.

Επίσης, η Homo Digitalis χαιρετίζει την τροποποίηση των εθνικών ρυθμίσεων ενσωμάτωσης στην εθνική έννομη τάξη της Οδηγίας 2016/680 στον ν.4624/2019 στο Κεφάλαιο ΣΤ του παρόντος Σχ.Νόμου, η οποία αποτελεί απόρροια της υποβολή σχετικής καταγγελίας ενώπιον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από τη Homo Digitalis τον Οκτώβριο του 2019, και των σχετικών διαβουλεύσεων που εκκινήθηκαν από την Επιτροπή με το Ελληνικό Κράτος. Η εν λόγω αναθεώρηση  καίτοι μετά την πάροδο της ταχθείσας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ημερομηνία συμμόρφωσης του Ελληνικού Κράτους (Ιούνιος 2022), διασφαλίζει τη συμμόρφωση με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο και εξασφαλίζει το Συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων (βλέπετε Άρθρο 9Α του Συντάγματος).

Μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά όλα τα σχόλια μας στην ιστοσελίδα της Δημόσια Διαβούλευσης ή εδώ.

Γράφει η Κατερίνα Μεζίνη*

Ο κυβερνοχώρος έχει αναδειχθεί ως το βασικό μέσο επικοινωνίας της σύγχρονης εποχής. Όπως χαρακτηριστικά έχει υποστηριχθεί: «Δεν θα ήταν υπερβολή εάν λέγαμε ότι η κοινωνία, η διοίκηση και η οικονομία είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό εξαρτημένες από την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των πληροφορικών συστημάτων». Οι εν λόγω εξελίξεις δεν έχουν αφήσει ανεπηρέαστη μία ακόμη πτυχή της κοινωνίας μας, την εγκληματικότητα και κατ’ επέκταση το ποινικό δίκαιο. Η τεχνολογική καινοτομία, όπως έχει αποδειχθεί και στην πράξη, μπορεί να αξιοποιηθεί για κοινωνικό καλό, αλλά εξίσου εύκολα και για κακόβουλους και παράνομους σκοπούς. Καθώς οι κοινωνίες βασίζονται όλο και περισσότερο στις πληροφορίες και την τεχνολογία, γίνονται όλο και πιο ευάλωτες στον κίνδυνο του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο.

Ο κυβερνοχώρος εμφανίζεται συχνά στο ποινικό δίκαιο είτε ως πεδίο εγκληματικής συμπεριφοράς (ως τόπος ή ως εργαλείο  του εγκλήματος ) είτε ως μέσο άντλησης των αποδείξεων.

Ηλεκτρονικό Έγκλημα θεωρείται η αξιόποινη εγκληματική πράξη που τελείται με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων. Ανάλογα με τον τρόπο τέλεσης τα ηλεκτρονικά εγκλήματα διαχωρίζονται σε εγκλήματα τελούμενα με τη χρήση Ηλεκτρονικών Υπολογιστών (computer crimes) και, εάν τελέσθηκαν μέσω του Διαδικτύου, σε Κυβερνοεγκλήματα (cyber crimes).

Επιπλέον από τη θεωρία γίνεται ένας επιπλέον διαχωρισμός μεταξύ αδικημάτων που τελούνται αποκλειστικά μέσω (ή και κατά) ηλεκτρονικών συσκευών (κυβερνοεγκλημα με τη στενή έννοια) και αδικημάτων για τα οποία ο Η/Υ είναι βοηθητικό μέσο (κυβερνοέγκλημα με την ευρεία έννοια).

Μεταξύ των παραγόντων που ευνοούν την εν λόγω εγκληματικότητα και ωθούν τους δράστες στη διάπραξη αυτών των εγκλημάτων συγκαταλέγεται η δυνατότητα απόστασης μεταξύ δράστη και θύματος. Η φυσική παρουσία του δράστη στον τόπο του εγκλήματος δεν είναι πλέον αναγκαία. Τα παραδοσιακά εδαφικά όρια δεν αποτελούν πλέον εμπόδιο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, αίρεται ο ηθικός και ο συναισθηματικός φραγμός που συγκρατεί το άτομο από τη διενέργεια εγκληματικών πράξεων.

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του κυβερνοεγκλήματος είναι πως αυτό δε γνωρίζει σύνορα, μπορεί δηλαδή να λάβει διεθνείς και διασυνοριακές διαστάσεις. Επιπλέον η ανωνυμία του δράστη αλλά και οι δυνατότητες που δίνει το διαδίκτυο για το δυσχερέστερο εντοπισμό του (πχ. η ανώνυμη περιήγηση, η περιήγηση με τη χρήση VPN κ.α.)  αποτελούν παράγοντες που παίζουν καταλυτικό ρόλο στην αύξηση της εγκληματικότητας στο διαδίκτυο.

Το ποινικό δίκαιο δεν παρέμεινε αδρανές στην απειλητική εμφάνιση και ραγδαία αύξηση του διαδικτυακού εγκλήματος. Αλλά και η εγκληματολογική επιστήμη έχει κάνει σημαντικά βήματα και έχει σημειώσει πρόοδο στην εξιχνίαση των εγκλημάτων και την αποκάλυψη των δραστών.

Μπορείτε να επιλέξετε μία από τις παρακάτω ενότητες προκειμένου να διαβάσετε το σχετικό κείμενο.

Η έκθεση “The Glass Room Misinformation Edition” έρχεται στην Ελλάδα στις 21-27 Νοεμβρίου στην Εθνική Βιβλιοθήκης της Ελλάδος για να μας βοηθήσει να αποκτήσουμε μια πιο κριτική σκέψη απέναντι στην τεχνολογία και τις διαφορετικές πτυχές της, να γνωρίσουμε καλύτερα τις συσκευές που χρησιμοποιούμε καθημερινά, αλλά και να ανακαλύψουμε ποια στοιχεία μοιραζόμαστε διαδικτυακά και με ποιόν.

• • Τι συμβαίνει όταν ολοένα και περισσότερο στηριζόμαστε στα social media για να αναζητήσουμε πληροφορίες;
  • Πώς θα αναγνωρίσουμε ότι οι πληροφορίες που λαμβάνουμε είναι πραγματικές;
  • Ποιά δεδομένα γνωρίζουν για εμάς τα social media και άλλες εφαρμογές;
  • Ποιός έχει πρόσβαση σε αυτά τα δεδομένα και πως μπορεί να τα χρησιμοποιήσει;
  • Πώς προστατεύουμε την ασφάλειά μας και την προσωπική μας ζωή;
  • Πώς η βιομηχανία της τεχνολογίας και τα επιχειρηματικά μοντέλα πίσω από αυτήν επηρεάζουν τις αποφάσεις μας;

Με απλό και διαδραστικό τρόπο μαθαίνουμε πως να ανακτήσουμε τον έλεγχο των δεδομένων μας για να προστατέψουμε την προσωπική ζωή και την ασφάλειά μας. Τα εκθέματα μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα την σχέση μας με την τεχνολογία, να αξιολογήσουμε με κριτική σκέψη τις πληροφορίες που μοιραζόμαστε καθημερινά μέσω των συσκευών που χρησιμοποιούμε και να γνωρίσουμε καλύτερα τις εφαρμογές και τις συσκευές μας.

Η έκθεση “The Glassroom” έχει ταξιδέψει σε 61 χώρες στον κόσμο, μετράει 471 βραβευμένες διοργανώσεις και περισσότερους από 350.000 επισκέπτες παγκοσμίως.

The Glassroom Misinformation Edition

• • 21-27 Νοεμβρίου 2022
  • Καθημερινά 09.00 – 20.00
  • Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, ισόγειο
    (Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, Λ.Συγγρού 364)
  • Είσοδος: Εντελώς Δωρεάν

Περισσότερες πληροφορίες για την έκθεση.

• • Δημιουργήθηκε από: Tactical Tech
  • Διοργάνωση στην Ελλάδα από: Digital Detox Experience , Homo Digitalis, OpenLab Athens
  • Φιλοξενία: Εθνικής Βιβλιοθήκη της Ελλάδος 

Γράφει ο Αναστάσιος Αραμπατζής*

 

Ο Οκτώβριος είναι ο μήνας ευαισθητοποίησης για την κυβερνοασφάλεια. Η πρωτοβουλία αυτή έχει ως στόχο να βοηθήσει τους πολίτες (αλλά και τις επιχειρήσεις) να προστατεύσουν τους εαυτούς τους από τους διάφορους κινδύνους που ελλοχεύουν στο διαδίκτυο.

Στο πλαίσιο των δράσεων για την αύξηση της ευαισθητοποίησης στον τομέα της κυβερνοασφάλειας σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις συνεργάζονται υπό την καθοδήγηση του ENISA στην Ευρωπαϊκή Ένωση και της Εθνικής Συμμαχίας για την Κυβερνοασφάλεια (National Cybersecurity Alliance, NCA), καθώς και του Οργανισμού για την Ασφάλεια στον Κυβερνοχώρο και την Ασφάλεια των Υποδομών (CISA) στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Τα συνθήματα για τις φετινές εκστρατείες είναι “Think Before U Click” και “See Yourself in Cyber“. Αυτά καταδεικνύουν ότι παρόλο που η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο μπορεί να είναι ένα περίπλοκο, τεχνικό θέμα, τελικά έχει να κάνει με τους ανθρώπους.

Ο καθένας μας έχει ένα ρόλο να παίξει στην κυβερνοασφάλεια, ανεξάρτητα από τη θέση που κατέχουμε.

1. 1. Οι πολίτες μπορούν να λάβουν απλές προφυλάξεις για να διασφαλίσουν την ψηφιακή τους ιδιωτικότητα και τις πληροφορίες τους.
   2. Οι πωλητές και οι προμηθευτές μπορούν να διασφαλίσουν τη φήμη της εταιρείας τους θέτοντας σε εφαρμογή ισχυρά μέτρα κυβερνοασφάλειας, ώστε να βοηθήσουν στην αποτροπή ενός περιστατικού είτε στην εταιρεία τους είτε στην εφοδιαστική αλυσίδα.
   3. Οι ιδιοκτήτες και οι φορείς εκμετάλλευσης υποδομών ζωτικής σημασίας μπορούν να μάθουν πώς η εταιρεία τους συμβάλλει στη συνολική κυβερνοασφάλεια του οικοσυστήματος αλλά και του κράτους.

Ο μήνας ευαισθητοποίησης για την κυβερνοασφάλεια χρησιμεύει ως υπενθύμιση σε όλους ότι υπάρχουν πολυάριθμοι τρόποι για να διασφαλίσετε τα δεδομένα σας. Ακόμη και η εκμάθηση των βασικών αρχών της κυβερνοασφάλειας μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο.

Ενεργοποίηση ελέγχου ταυτότητας πολλαπλών παραγόντων

Όλοι συμφωνούν ότι η ενεργοποίηση του ελέγχου ταυτότητας πολλαπλών παραγόντων (multi-factor authentication, MFA) είναι η καλύτερη προφύλαξη για τον μετριασμό των επιθέσεων με χρήση κωδικών πρόσβασης.

Μια οδηγία του CISA υπογραμμίζει ότι “ο MFA είναι μια από τις σημαντικότερες πρακτικές κυβερνοασφάλειας για τη μείωση του κινδύνου εισβολής. Σύμφωνα με σχετική έρευνα, οι χρήστες που ενεργοποιούν τον MFA έχουν έως και 99% λιγότερες πιθανότητες να παραβιαστεί ένας λογαριασμός”.

Επομένως, είναι σημαντικό να ενεργοποιείται ο MFA όπου αυτό είναι δυνατό, υπογραμμίζει μία άλλη αναφορά του ENISA. Αυτό αφορά τόσο λογαριασμούς σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσο και πιο ευαίσθητες εφαρμογές, όπως εφαρμογές τραπεζών.

Ένα λάθος που κάνουν ορισμένες επιχειρήσεις είναι ότι προστατεύουν με έλεγχο ταυτότητας πολλαπλών παραγόντων μόνο τους προνομιούχους λογαριασμούς τους, όπως οι διαχειριστές IT, και τους απομακρυσμένους χρήστες τους. Ωστόσο, κάθε εργαζόμενος και κάθε άτομο αποτελούν δυνητικό στόχο για τους επίδοξους hackers.

Ως εκ τούτου, ο MFA θα πρέπει να είναι ενεργοποιημένος για κάθε εργαζόμενο, ώστε να μειωθεί η πιθανότητα να παραβιάσουν οι επιτιθέμενοι έναν λογαριασμό.

Χρησιμοποιήστε έναν διαχειριστή κωδικών πρόσβασης για ισχυρούς, μοναδικούς κωδικούς πρόσβασης

Τα κλειδιά του ψηφιακού σας κάστρου είναι οι κωδικοί πρόσβασής σας. Θέλετε να λάβετε κάθε δυνατή προφύλαξη για να διατηρήσετε τους κωδικούς πρόσβασής σας ασφαλείς, όπως ακριβώς θα κάνατε και με τα κλειδιά του σπιτιού σας.

Όλοι οι κωδικοί πρόσβασης θα πρέπει να δημιουργούνται σύμφωνα με τρεις κατευθυντήριες αρχές, ανεξάρτητα από τους λογαριασμούς που προστατεύουν: μακρύς, μοναδικός, σύνθετος.

Εάν ο κωδικός πρόσβασής σας είναι μακρύς, ξεχωριστός και σύνθετος, η συμβουλή είναι να μην τον αλλάξετε ποτέ, εκτός εάν παρατηρήσετε ότι κάποιος άλλος χρησιμοποιεί τον συγκεκριμένο λογαριασμό χωρίς την άδειά σας ή ότι ο κωδικός πρόσβασης εκλάπη κατά τη διάρκεια παραβίασης δεδομένων. Οι πιο πρόσφατες οδηγίες του Εθνικού Ινστιτούτου Επιστημών και Τεχνολογίας (NIST) των ΗΠΑ υποστηρίζουν αυτή τη σύσταση.

Στην πραγματικότητα, αν αλλάζετε συχνά τους κωδικούς πρόσβασής σας, κινδυνεύετε να επαναλάβετε τους παλιούς ή να αναπτύξετε «ανθυγιεινές» συνήθειες, όπως η χρήση πανομοιότυπων ή αδύναμων κωδικών πρόσβασης.

Καθώς η ζωή μας έχει γίνει όλο και περισσότερο ψηφιακή και κάνουμε περισσότερα πράγματα στο διαδίκτυο, μπορεί πλέον να (δια)χειριζόμαστε πάνω από 100 κωδικούς πρόσβασης. Η δημιουργία, η αποθήκευση και η απομνημόνευση όλων αυτών των κωδικών πρόσβασης μπορεί να είναι μια μεγάλη ταλαιπωρία.

Ωστόσο, οι κωδικοί πρόσβασης αποτελούν την πρώτη γραμμή άμυνάς σας έναντι των κακόβουλων δρώντων και των παραβιάσεων δεδομένων. Οι φιλικοί προς το χρήστη διαχειριστές κωδικών πρόσβασης (password managers) μπορούν να κάνουν τη διαχείριση των κωδικών σας πιο απλή από ποτέ.

Ένας διαχειριστής κωδικών πρόσβασης παρέχει τον ευκολότερο τρόπο για τη δημιουργία και τη διατήρηση ισχυρών κωδικών πρόσβασης για τον αυξανόμενο αριθμό διαδικτυακών λογαριασμών στους οποίους συνδεόμαστε.

Με τη χρήση ενός διαχειριστή κωδικών πρόσβασης, μπορείτε να αποφύγετε τη χρήση ενός ακατάστατου αυτοκόλλητου σημειώματος στην οθόνη του υπολογιστή σας με τους πιο σημαντικούς κωδικούς πρόσβασης ή ενός περίπλοκου σημειωματάριου χωμένου σε ένα συρτάρι. Το μόνο που χρειάζεται να θυμάστε για να αποκτήσετε πρόσβαση στο θησαυροφυλάκιο του διαχειριστή κωδικών πρόσβασης είναι ένας ισχυρός κωδικός πρόσβασης.

Να ενημερώνετε πάντα το λογισμικό σας

Η ενημέρωση του λογισμικού και των εφαρμογών σας είναι ένας από τους απλούστερους τρόπους για να διατηρείτε τις πληροφορίες σας ασφαλείς. Οι ενημερώσεις λογισμικού είναι μια απλή μέθοδος για να είστε ένα βήμα μπροστά από τους κακούς, επειδή μπορείτε να είστε σίγουροι ότι πάντα αναζητούν νέους τρόπους πρόσβασης στα δεδομένα σας μέσω ευάλωτου λογισμικού.

Ορισμένοι σημαντικοί λόγοι προκειμένου να ενημερώσετε άμεσα το λογισμικό σας είναι οι ακόλουθοι:

1. 1. Κλείνετε τα κενά ασφαλείας. Οι εγκληματίες του κυβερνοχώρου μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση στον υπολογιστή σας εξαιτίας ελαττωμάτων του λογισμικού. Οι κυβερνοεγκληματίες θεωρούν αυτά τα ελαττώματα ως ξεκλείδωτες πόρτες που τους παρέχουν πρόσβαση για να μολύνουν τα συστήματα με κακόβουλο λογισμικό. Οι ενημερώσεις ασφαλείας λογισμικού κλείνουν αυτές τις ανοιχτές πύλες.
   2. Διασφαλίζετε τα δεδομένα σας. Ένας επιτιθέμενος που αποκτά πρόσβαση μέσω ενός κενού ασφαλείας λογισμικού θα αναζητήσει εμπιστευτικά έγγραφα, κωδικούς πρόσβασης και άλλα προσωπικά δεδομένα, όπως οικονομικές πληροφορίες. Τα δεδομένα σας προστατεύονται καλύτερα όταν το λογισμικό ενημερώνεται για την αντιμετώπιση των κενών ασφαλείας.

Όταν κατεβάζετε και εγκαθιστάτε ενημερώσεις, οι ακόλουθες συμβουλές μπορεί να φανούν χρήσιμες:

1. 1. Κατεβάζετε ενημερώσεις λογισμικού αποκλειστικά από την πηγή που τις παρήγαγε. Ποτέ μην χρησιμοποιείτε λογισμικό που έχει σπάσει, είναι πειρατικό ή έχει χρησιμοποιηθεί χωρίς άδεια χρήσης (ακόμη και αν σας το έδωσε φίλος/φίλη σας). Αυτά συχνά έχουν ιούς και δημιουργούν περισσότερα προβλήματα από όσα διορθώνουν.
   2. Αυτοματοποιήστε τη διαδικασία. Η δυνατότητα αυτόματης ενημέρωσης του προγράμματός σας προσφέρεται συνήθως ως προεπιλογή από λογισμικό αξιόπιστων προμηθευτών. Μην αλλάξετε αυτή τη ρύθμιση.

Αναγνωρίστε phishing μηνύματα

Το ηλεκτρονικό “ψάρεμα” (phishing) είναι μια δημοφιλής τακτική των κυβερνοεγκληματιών, αλλά δεν χρειάζεται να την πατήσετε. Στην πλειονότητα των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο, οι εγκληματίες χρησιμοποιούν την κοινωνική μηχανική και το κάνουν επειδή είναι αποτελεσματική.

Ο καθένας μπορεί να πέσει θύμα του σωστού «δολώματος» τη λάθος στιγμή. Εκτός από πολλές άλλες επιχειρήσεις, όπως το Twitter, η Sony και η Google, η κοινωνική μηχανική έχει επίσης χρησιμοποιηθεί για να θέσει σε κίνδυνο ανθρώπους και οικογένειες.

Οι εγκληματίες του κυβερνοχώρου είναι όλο και πιο πειστικοί σε πολλές από τις απόπειρες phishing. Σύμφωνα με την Jessica Barker, ένας από τους λόγους που η κοινωνική μηχανική είναι τόσο αποτελεσματική είναι ότι θα χειραγωγήσει τα συναισθήματά μας για να διαστρεβλώσει την κρίση μας. Τα πάντα εξαρτώνται από το πώς προσλαμβάνουμε τις πληροφορίες.

Σύμφωνα με τη θεωρία της συμπεριφοράς, υπάρχουν δύο τρόποι με τους οποίους ο καθένας μας επεξεργάζεται τις πληροφορίες: γρήγορα και αργά. Όταν σκεφτόμαστε αργά, είμαστε συγκροτημένοι, σκεπτόμενοι και λογικοί. Οι εγκληματίες του κυβερνοχώρου θέλουν να σκεφτόμαστε διαφορετικά.

Θέλουν να μας αναγκάσουν να σκεφτόμαστε γρήγορα, ώστε να είμαστε ευάλωτοι, συναισθηματικοί και εύκολα ελεγχόμενοι. Ως εκ τούτου, οι εγκληματίες του κυβερνοχώρου χειρίζονται τα συναισθήματά μας για να μας πείσουν να κάνουμε κλικ σε αμφισβητήσιμους συνδέσμους, να κατεβάσουμε επικίνδυνα συνημμένα αρχεία και να αποκαλύψουμε τα διαπιστευτήριά μας.

Αφιερώστε μερικά δευτερόλεπτα για να βεβαιωθείτε ότι το μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή το μήνυμα SMS προέρχεται από τον παραλήπτη που φαίνεται να το έστειλε, προτού κάνετε κλικ σε συνδέσμους ή κατεβάσετε τα συνημμένα αρχεία. Ακολουθούν ορισμένες σύντομες οδηγίες για την αναγνώριση ενός μηνύματος phishing:

• • Περιέχει μια προσφορά που φαίνεται πολύ καλή για να είναι αληθινή;
  • Χρησιμοποιεί απειλητική, τρομακτική ή επείγουσα γλώσσα;
  • Ζητάει την αποστολή προσωπικών πληροφοριών;
  • Υπάρχει η αίσθηση του επείγοντος να ανοίξετε έναν άγνωστο σύνδεσμο ή συνημμένο αρχείο;
  • Πρόκειται για ένα περίεργο επαγγελματικό αίτημα;
  • Ταιριάζει η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του αποστολέα με την επιχείρηση από την οποία προέρχεται; Δώστε προσοχή σε μικρά ορθογραφικά λάθη όπως Anazon.com ή Pavpal.com.

Η αναγνώριση ενός μηνύματος που αποτελεί μέρος της εκστρατείας ηλεκτρονικού “ψαρέματος” είναι το δύσκολο κομμάτι. Το μόνο που απομένει να κάνετε είναι να το αναφέρετε. Αναφέρετε το μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου το συντομότερο δυνατό στον υπεύθυνο πληροφορικής ή στον υπεύθυνο ασφαλείας, αν βρίσκεστε στον χώρο εργασίας σας και έχει σταλεί στη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου της εργασίας σας.

Εάν το μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου εστάλη στην προσωπική σας διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μην ακολουθήσετε τις οδηγίες. Μην απαντήσετε στο μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και μην κάνετε κλικ σε κανένα σύνδεσμο.

Πατήστε απλώς το κουμπί διαγραφής. Μπορείτε να ενισχύσετε την ασφάλειά σας μπλοκάροντας τη διεύθυνση αποστολής από το πρόγραμμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου σας.

Όλοι έχουν δικαίωμα σε ένα ασφαλές διαδίκτυο, οπότε ας θυμόμαστε: #BeCyberSmart.

*Ο Αναστάσιος Αραμπατζής είναι μέλος της Homo Digitalis, απόστρατος Αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας με πάνω από 25 χρόνια εμπειρία σε θέματα ασφάλειας πληροφοριών. Κατά τη θητεία του στην Π.Α. ήταν πιστοποιημένος αξιολογητής του ΝΑΤΟ σε θέματα κυβερνοασφάλειας και έχει τιμηθεί για τις γνώσεις του και την απόδοσή του. Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε πληθώρα έγκριτων ιστοσελίδων.

Γράφει η Κατερίνα Μεζίνη*

Οι περισσότεροι από εμάς χρησιμοποιούμε καθημερινά προϊόντα και υπηρεσίες του διαδικτύου χωρίς καν να το αντιλαμβανόμαστε. Επικοινωνούμε με άλλα άτομα, κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές, πραγματοποιούμε διαδικτυακές αγορές, ενημερωνόμαστε και ψυχαγωγούμαστε μέσω του διαδικτύου.

Φαίνεται φυσικό για μερικούς από εμάς, αλλά για άλλους είναι μια καθημερινή πρόκληση.

Σύμφωνα με στοιχεία που παρέχει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας Πάνω από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι εκτιμάται ότι βιώνουν αναπηρία. Αυτό αντιστοιχεί περίπου στο 15% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Από την άλλη πλευρά, η δυσλεξία είναι η πιο συχνή μαθησιακή δυσκολία και, σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση για τη Δυσλεξία, επηρεάζει περίπου το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Πόσο εύκολο είναι για αυτά τα άτομα να έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο και στις υπηρεσίες που προσφέρει;

Σύμφωνα με το κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας, η αναπηρία είναι η κατάσταση την οποία βιώνει ένα άτομο λόγω φυσικών και κοινωνικών φραγμών που θέτει η ίδια η κοινωνία.

Ως «προσβασιμότητα», γενικά, ορίζεται «το χαρακτηριστικό του φυσικού, δομημένου και ψηφιακού περιβάλλοντος, που επιτρέπει σε όλα τα άτομα – χωρίς διακρίσεις φύλου, ηλικίας και λοιπών χαρακτηριστικών, όπως σωματική διάπλαση, δύναμη, αντίληψη, εθνικότητα − να έχουν πρόσβαση σε αυτό, δηλαδή να μπορούν αυτόνομα, με ασφάλεια και με άνεση να προσεγγίσουν και να χρησιμοποιήσουν τις υποδομές, αλλά και τις υπηρεσίες και τα αγαθά που διατίθενται στο συγκεκριμένο περιβάλλον.»

Ο όρος προσβασιμότητα στο διαδίκτυο (Web Accessibility), σημαίνει ότι οι ιστότοποι και οι τεχνολογίες σχεδιάζονται και αναπτύσσονται έτσι ώστε τα άτομα με αναπηρίες να μπορούν να τα χρησιμοποιούν και να έχουν ισότιμη πρόσβαση με τους υπόλοιπους χρήστες.

Η προσβασιμότητα στον ιστότοπο είναι η ανάγκη οι ιστότοποι να χρησιμοποιούν εργαλεία και τεχνολογίες που έχουν αναπτυχθεί για να βοηθούν την αντίληψη, την κατανόηση, την πλοήγηση και την αλληλεπίδραση ενός ατόμου με αναπηρία στον ιστότοπο. Η προσβασιμότητα θα πρέπει να ενσωματώνεται εξ αρχής  στη διαδικασία ανάπτυξης και σχεδιασμού του διαδικτύου αντί να προσπαθούν τα ίδια τα άτομα να την προσαρμόσουν εκ των υστέρων.

Η Κοινοπραξία Παγκόσμιου Ιστού (W3C) έχει εκδώσει Οδηγίες για την Προσβασιμότητα του Περιεχομένου του Ιστού (WCAG) με σκοπό τη δημιουργία μιας σειράς διεθνώς κοινών κατευθυντήριων γραμμών που διέπουν τα πρότυπα προσβασιμότητας του περιεχομένου του Ιστού.

 

Το φάσμα των βλαβών που επιδιώκει να αντιμετωπίσει η προσβασιμότητα στο διαδίκτυο είναι πολύ ευρύ. Συνοπτικά:

1. ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΟΡΑΣΗΣ

Τόσο η τύφλωση όσο και άλλες διαταραχές της όρασης όπως η μειωμένη όραση, η αχρωματοψία, ο καταρράκτης, το γλαύκωμα καθιστούν δύσκολη την πλοήγηση στο διαδίκτυο. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτές οι δυσκολίες και να καταστεί ο ιστότοπος προσβάσιμος μπορούν να χρησιμοποιηθούν προγράμματα ανάγνωσης οθόνης, ηχητικές περιγραφές αλλά και εργαλεία μεγέθυνσης οθόνης.

Ωστόσο με τη χρήση τέτοιων εργαλείων, πολλοί ιστότοποι ενδέχεται είτε να δυσλειτουργούν  (π.χ όταν το κείμενο αλλάζει μέγεθος, μπορεί να χαλάσει η διάταξη του ιστότοπου) είτε να μην λειτουργούν καθόλου. Σύμφωνα με τις οδηγίες WCAG 2.1 AA, οι ιστότοποι θα πρέπει να μπορούν να αλλάζουν μέγεθος έως και 200% παραμένοντας πλήρως λειτουργικοί.

Επιπλέον, πολλές οπτικές παθήσεις δυσχεραίνουν την αντίληψη της αντίθεσης. Οι σχεδιαστές ιστοσελίδων θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψιν τους αυτή την παράμετρο κατά τον χρωματικό σχεδιασμό μιας ιστοσελίδας και ως εκ τούτου να μην χρησιμοποιούν μικρές διαβαθμίσεις στο χρώμα.

 

2. ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΑΚΟΗΣ

Το περιεχόμενο ήχου και βίντεο αποτελεί πρόκληση για τα άτομα με προβλήματα ακοής. Όπως όλες οι αναπηρίες, έτσι και τα προβλήματα ακοής ποικίλλουν. Ορισμένοι άνθρωποι είναι κωφοί, ενώ άλλοι μπορεί να έχουν μικρή απώλεια ακοής.

Τα συνήθη εργαλεία και τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την υποστήριξη ατόμων με προβλήματα ακοής στο διαδίκτυο είναι τα εξής:

α) Λεζάντες και υπότιτλοι: Οι λεζάντες πρέπει να είναι σαφείς και ορατές, με καλή αντίθεση σε σχέση με τις μεταβαλλόμενες εικόνες και με καλά αναγνώσιμο μέγεθος γραμματοσειράς. Ένας τρόπος για να διασφαλιστεί ότι οι λεζάντες είναι ευανάγνωστες είναι να τοποθετούνται σε σκουρόχρωμο φόντο για να αποφευχθεί η ανάμειξη του κειμένου με τις εικόνες.

Πολλές πλατφόρμες βίντεο, όπως το YouTube, είναι σε θέση να δημιουργούν αυτόματα λεζάντες. Ωστόσο, αυτές οι αυτόματα δημιουργούμενες λεζάντες δεν είναι πάντα αξιόπιστες, καθώς η τεχνολογία αναγνώρισης ομιλίας ενδέχεται να ανιχνεύσει εσφαλμένα τις λέξεις.

β) Περιγραφές: Οι περιγραφές είναι λεπτομερείς εκδόσεις κειμένου τόσο της ομιλίας όσο και άλλων ηχητικών πληροφοριών (όπως οι ήχοι του περιβάλλοντος, το γέλιο κ.λπ.) και χρησιμοποιούνται τόσο για περιεχόμενο βίντεο όσο και για περιεχόμενο ήχου.

 

3. ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

Τα άτομα με νευρολογικές διαταραχές μπορεί να έχουν προβλήματα στην προβολή πληροφοριών, στην πραγματοποίηση ελεγχόμενων κινήσεων, καθώς και σε πολλά άλλα ζητήματα.

Παλαιότερα ήταν σύνηθες να βλέπουμε τρεμοπαίξιμο, αναβοσβήσιμο ή κινούμενο περιεχόμενο σε ιστότοπους ως έναν τρόπο να τραβήξουμε την προσοχή σε ένα συγκεκριμένο στοιχείο. Το περιεχόμενο που τρεμοπαίζει μπορεί να προκαλέσει επιληπτικές κρίσεις σε άτομα με φωτοευαίσθητη επιληψία. Ευτυχώς, αυτή η σχεδιαστική πρακτική έχει σε μεγάλο βαθμό εγκαταλειφθεί.

 

4. ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ:

Πολλά άτομα με δυσλεξία ή άλλες μαθησιακές διαταραχές ενδέχεται να διαβάζουν ευκολότερα ορισμένες γραμματοσειρές, χρώματα ή αντιθέσεις. Για παράδειγμα, θεωρείται παγκοσμίως ότι είναι πιο δύσκολο για τους δυσλεκτικούς να διαβάσουν γραμματοσειρές τύπου Serif. Καλύτερες επιλογές για γραμματοσειρές είναι αυτές της οικογένειας Sans Serif, όπως η Verdana.

Σημαντικό είναι επίσης να παρέχεται η δυνατότητα στους χρήστες να παρακάμπτουν τη διαμόρφωση του ιστοτόπου και να χρησιμοποιούν αντ’ αυτού τις δικές τους προτιμώμενες ρυθμίσεις.

 

5. ΚΙΝΗΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ

Τα άτομα με σωματικές αναπηρίες μπορούν επίσης να αντιμετωπίσουν προβλήματα στη χρήση του διαδικτύου. Ενδέχεται για παράδειγμα να μην είναι σε θέση να ελέγχουν το ποντίκι ή το πληκτρολόγιο και έτσι ο χρήστης μπορεί να βασίζεται σε προσαρμοστικές τεχνολογίες ή σε φωνητικές εντολές.

 

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

Α. Οδηγία 2016/2102 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.

Η ΕΕ δημοσίευσε την οδηγία 2016/2102 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Οκτωβρίου 2016, σχετικά με την προσβασιμότητα των ιστότοπων και των κινητών εφαρμογών των οργανισμών του δημόσιου τομέα[1] για την τυποποίηση και την εναρμόνιση του πλαισίου γύρω από την προσβασιμότητα των οργανισμών του δημόσιου τομέα στον Παγκόσμιο Ιστό και στα κινητά. Η εν λόγω οδηγία έχει ενσωματωθεί στην ελληνική έννομη τάξη με τον ν. 4727/2020

Β. Οδηγία 2019/882 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.

Ακολούθως, η Ευρωπαϊκή Πράξη για την Προσβασιμότητα[2] (European Accessibility Act) σχετικά με τις απαιτήσεις προσβασιμότητας προϊόντων και υπηρεσιών, αποσκοπεί στην εισαγωγή περισσότερων προσβάσιμων προϊόντων και υπηρεσιών στην αγορά και στη μείωση των τιμών των υπηρεσιών αυτών. Αυτή η πράξη είναι συμπληρωματική της οδηγίας 2016/2102 που αναφέρθηκε παραπάνω.

Είναι σημαντικό ότι η νέα οδηγία δεν εφαρμόζεται μόνο σε οργανισμούς του δημόσιου τομέα, αλλά και σε ιδιωτικές επιχειρήσεις.

Η Ευρωπαϊκή Πράξη Προσβασιμότητας θα καλύπτει προϊόντα και υπηρεσίες όπως υπολογιστές και λειτουργικά συστήματα, έξυπνα τηλέφωνα και άλλες συσκευές επικοινωνίας, εξοπλισμό τηλεόρασης που σχετίζεται με υπηρεσίες ψηφιακής τηλεόρασης, ΑΤΜ και τερματικά πληρωμών, τηλεφωνικές υπηρεσίες, τραπεζικές υπηρεσίες, ηλεκτρονικό εμπόριο, ηλεκτρονικά εισιτήρια, ηλεκτρονικά βιβλία κ.α.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η εν λόγω οδηγία εφαρμόζεται σε προϊόντα και υπηρεσίες που πωλούνται ή χρησιμοποιούνται εντός της ΕΕ, ανεξάρτητα από τον τόπο εγκατάστασης των επιχειρήσεων που παρέχουν τα εν λόγω προϊόντα και υπηρεσίες. (π.χ. ΗΠΑ, Κίνα)

Η Ευρωπαϊκή Πράξη Προσβασιμότητας προσδιορίζει τις απαιτήσεις προσβασιμότητας που θα πρέπει να τηρούν οι οικονομικοί φορείς που διαθέτουν στην αγορά προϊόντα και υπηρεσίες. Δεν επιβάλλει λεπτομερείς τεχνικούς περιορισμούς για να καταστούν τα προϊόντα και οι υπηρεσίες προσβάσιμα. Αυτό επιτρέπει περιθώρια για καινοτομία και ευελιξία.

Το άρθρο 14 παρ. 1 στοιχείο β’ της Οδηγίας ορίζει πως οι απαιτήσεις προσβασιμότητας εφαρμόζονται μόνον στον βαθμό που η συμμόρφωση δεν συνεπάγεται την επιβολή δυσανάλογης επιβάρυνσης για τους ενδιαφερόμενους οικονομικούς φορείς.

Ωστόσο, κατά την ενσωμάτωση και εφαρμογή της εν λόγω διάταξης θα πρέπει να γίνει ένας πολύ προσεκτικός καθορισμός των λόγων βάσει των οποίων θα μπορούν να χορηγηθούν εξαιρέσεις από τη συμμόρφωση με την απαίτηση της προσβασιμότητας, δεδομένου ότι η προσβασιμότητα αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία. Η υποχρέωση εφαρμογής της προσβασιμότητας θα πρέπει να είναι άνευ όρων.

Η τελική προθεσμία για τα κράτη μέλη της ΕΕ να υιοθετήσουν τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Πράξης Προσβασιμότητας και να την ενσωματώσουν στη δική τους νομοθεσία ήταν η 28η Ιουνίου 2022. Στην Ελλάδα η εν λόγω οδηγία δεν έχει ενσωματωθεί μέχρι και σήμερα.

Μόλις την 4η Οκτωβρίου 2022 και ώρα 21:30 τέθηκε σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση το σχέδιο νόμου με τίτλο «Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/882 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Απριλίου 2019 σχετικά με τις απαιτήσεις προσβασιμότητας προϊόντων και υπηρεσιών». Η διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης θα ολοκληρωθεί την 18η Οκτωβρίου 2022, ημέρα Τρίτη και ώρα 21:30.

Η προθεσμία συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς αναμένεται να λήξει στις 28 Ιουνίου 2025.  Από τις 28 Ιουνίου 2025, οι πελάτες θα μπορούν να υποβάλλουν καταγγελίες ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων ή αρχών εάν οι υπηρεσίες ή τα προϊόντα δεν τηρούν τους νέους κανόνες.

Στόχος της διασφάλισης της προσβασιμότητας είναι η άρση όλων των εμποδίων που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρίες, ώστε να συμμετέχουν πλήρως και ισότιμα σε όλες τις πτυχές της ζωής, να ζουν ανεξάρτητα,  με τη μέγιστη δυνατή αυτονομία,  και με τον ίδιο βαθμό ασφάλειας και άνεσης με όλους.

Σύμφωνα με το άρθρο 9 της Διεθνούς Σύμβασης του Ο.Η.Ε. για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία τα συμβαλλόμενα κράτη οφείλουν να λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα προκειμένου να διασφαλίζουν στα άτομα με αναπηρίες την ίση πρόσβαση -μεταξύ άλλων- στην πληροφορία και τις επικοινωνίες, συμπεριλαμβανομένων και των τεχνολογιών και συστημάτων πληροφορίας και επικοινωνιών.

Ευτυχώς, υπάρχουν διαθέσιμες τεχνολογίες για τη μείωση ή την άρση των εμποδίων στην ψηφιακή τους πρόσβαση. Όπως εύστοχα έχει επισημάνει ο Tim Berners-Lee, διευθυντής του W3C και εφευρέτης του Παγκόσμιου Ιστού: «Η δύναμη του Παγκόσμιου Ιστού έγκειται στην καθολικότητά του. Η πρόσβαση όλων, ανεξαρτήτως αναπηρίας, αποτελεί μια ουσιώδη παράμετρο.»

 

*Η Κατερίνα Μεζίνη είναι απόφοιτη του τμήματος Νομικής του ΕΚΠΑ και μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο ΠΜΣ «Δίκαιο και Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών» του Πανεπιστημίου Πειραιώς.

 

Πηγές:

1. Μαρία Σαπαρδάνη, «Η έννοια της αναπηρίας υπό το πρίσμα της νομολογίας του ΔΕΕ και του ΕΔΔΑ για την απαγόρευση των διακρίσεων: μία πολυδιάστατη προσέγγιση με κοινωνικές προεκτάσεις» σε: Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου, τεύχος 1^ο, 2019.
2. W3C, «Introduction to Web Accessibility: What is Web Accessibility», διαθέσιμο στο: https://www.w3.org/WAI/fundamentals/accessibility-intro/#what
3. Ιωάννης Μπασδέκης, Συνδικαλιστική εκπαίδευση στελεχών αναπηρικού κινήματος: Ηλεκτρονική προσβασιμότητα και αναπηρία, 2013, διαθέσιμο στο: https://www.esamea.gr/multimedia/must-see/39-publications/books-studies/520-ekpaideytiko-egxeiridio-no-6-ilektroniki-prosbasimotita-kai-anapiria-toy-ioanni-mpasdeki
4. ΑΚΕΘ, «Γιατί η προσβασιμότητα στο διαδίκτυο είναι τόσο σημαντική και τι μπορείς να κάνεις για να την επιτύχεις», 2020, διαθέσιμο στο: https://www.aketh.gr/nea/prosvasimotita
5. Harshal V. Patil, «Web accessibility issues and challenges for disabled Person», International Journal of Computer Research and Technology, Volume 7, issue 1, 2021, διαθέσιμο στο:
6. basponccollege.org/ClgIJCRTJournals/IJCRT/IJCRT%202021.pdf#page=63
7. https://eur-lex.europa.eu/
8. European Commission, European accessibility act, διαθέσιμο στο: https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1202&langId=en
9. Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας(ΕΑΠ), ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Εθνικής Αρχής Προσβασιμότητας (ΕΑΠ) με θέμα «Προσβασιμότητα και ασφάλεια: ενσωμάτωση της Οδηγίας ΕΕ 2019/882 στο εθνικό δίκαιο», 6 Οκτωβρίου 2021, διαθέσιμη στο: https://www.amea.gov.gr/opinions/4
10. https://www.w3.org/TR/WCAG21/#abstract
11. http://www.opengov.gr/ypoian/?p=13504

 

[1] Γνωστή εν συντομία ως Ευρωπαϊκή Οδηγία για την Προσβασιμότητα στον Παγκόσμιο Ιστό.

[2] ΟΔΗΓΙΑ (EE) 2019/882 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 17ης Απριλίου 2019.

Ο Κωνσταντίνος Κακαβούλης και η Αλεξάνδρα Καραΐσκου εκπροσώπησαν τη Homo Digitalis σε συνάντηση με αντιπροσωπεία βουλευτών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που επισκέφτηκαν την Ελλάδα.

Μαζί με τους ευρωβουλευτές και άλλους συνεργάτες της κοινωνίας των πολιτών, συζητήσαμε για ζητήματα που αφορούν τη χρήση παρεμβατικών τεχνολογιών στους τομείς της αστυνόμευσης και της προτασίας συνόρων, ενώ αναπτύξαμε και επιχειρήματα αναφορικά με τις διατάξεις της προτεινόμενης νομοθεσίας για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act) και τις σχετικές παρεμβάσεις που απαιτούνται για την ορθή ρύθμιση των προκλήσεων που ανακύπτουν.