Homo Digitalis

Γράφουν οι Αναστάσιος Αραμπατζής & Ιωάννης Βασιλάκης

Η Καθαρά Δευτέρα, είναι μια γιορτή βαθιά ριζωμένη στην ελληνική παράδοση. Σηματοδοτεί την έναρξη της Σαρακοστής, που είναι περίοδος νηστείας, ταξινόμησης σκέψεων και ανανέωσης. Παράλληλα αποτελεί υπενθύμιση για την αναγκαιότητα αποτοξίνωσης, όχι μόνο του σώματος, αλλά και της ψυχής.

Το παρόν άρθρο, προσεγγίζει το πώς οι αρχές και το νόημα τής Καθαράς Δευτέρας, έστω και μεταφορικά, μπορούν να εμπνεύσουν, καλλιεργώντας μια υγιή, ισορροπημένη και ασφαλή τελικά παρουσία στον κυβερνοχώρο.

Η «υγιεινή» στον Κυβερνοχώρο

Στην εποχή της ψηφιακής επικοινωνίας, όπου μεγάλο πλήθος δραστηριοτήτων μας πραγματοποιείται στο διαδίκτυο, η τήρηση κανόνων «κυβερνο-υγιεινής» γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική. Η υγιεινή στον κυβερνοχώρο, αναφέρεται στις συνήθειες και στα μέτρα που απαιτείται να λαμβάνουμε για να παραμένουμε ασφαλείς στον ψηφιακό κόσμο, προστατεύοντας πληροφορίες που αφορούν στην επαγγελματική ή στην προσωπική μας ζωή.

Τα είδη απειλών στο διαδίκτυο πολλαπλασιάζονται καθημερινά. Οι κακόβουλοι χρήστες, χρησιμοποιούν εξυπνότερες και πιο στοχευμένες μεθόδους επίθεσης. Αυτονόητα λοιπόν απαιτείται μεγάλη προσοχή και συνεχής εγρήγορση. Η υιοθέτηση κανόνων «κυβερνο-υγιεινής», μειώνει την έκθεσή μας στον κίνδυνο και μας θωρακίζει από τις απειλές.

Πολιτική καθαρού γραφείου – Θεμέλιο της καθαριότητας στον κυβερνοχώρο

Όπως η Καθαρά Δευτέρα αποτελεί ευκαιρία πνευματικής «κάθαρσης» αλλά και τακτοποίησης της οικίας και των ατομικών ειδών, ομοίως η πολιτική καθαρού γραφείου (clean desk policy) εξασφαλίζει ότι ο φυσικός και ψηφιακός εργασιακός μας χώρος είναι καθαρός, οργανωμένος και προστατευμένος.

Για να διασφαλίσουμε επιτυχημένη υλοποίηση πολιτικής καθαρού γραφείου, προτείνεται να εφαρμόζουμε τα εξής:

• Προστατεύουμε κάθε πληροφορία που αφορά σε Δεδομένα Προσωπικού Χαρακτήρα (ΔΠΧ) ή εμπιστευτικά έγγραφα και δεν τα αφήνουμε εκτεθειμένα
• Αποσυνδέουμε ή απενεργοποιούμε τη συσκευή μας, όταν απομακρυνόμαστε από το χώρο εργασίας. Ασφαλίζουμε τις φορητές συσκευές (Laptop, Tablet) και τα ανάλογα μέσα αποθήκευσης (λ.χ CD, USB)
• Κάνουμε περιοδικά εκκαθάριση του φυσικού και του ψηφιακού μας αρχείου
• Τηρούμε την αρχή της ελαχιστοποίησης αναφορικά με την επεξεργασία των ΔΠΧ και τα διαγράφουμε με ασφαλή τρόπο όταν απαιτείται, εφαρμόζοντας την αρχή του περιορισμού της περιόδου αποθήκευσης
• Τοποθετούμε τον εκτυπωτή σε ελεγχόμενο χώρο. Εφόσον υπάρχει η δυνατότητα, ρυθμίζουμε τη λειτουργία του έτσι ώστε να απαιτείται η εισαγωγή PIN πριν την εκτύπωση
• Προστατεύουμε τα διαπιστευτήριά μας (username, password). Δεν τα εκθέτουμε αναγράφοντάς τα σε σημειώσεις στο γραφείο ούτε τα διατηρούμε σε αρχεία εντός του Η/Υ

Ασφαλής Πλοήγηση στο ψηφιακό τοπίο: Ad Blockers και Cookie Banners

Ο ψηφιακός χώρος που κινούμαστε έχει πανομοιότυπες ανάγκες τακτοποίησης και οργάνωσης, με το χώρο του φυσικού μας περιβάλλοντος. Η αξιοποίηση των «Ad Blockers» και η ορθή συμπλήρωση των «cookie banners» , αποτελούν βασικά εργαλεία «καθαρής» και ασφαλούς πλοήγησης στο διαδίκτυο.

Τα ad blockers είναι λογισμικά που χρησιμοποιούμε κατά την περιήγηση στο διαδίκτυο και εμποδίζουν την εμφάνιση διαφημιστικών παραθύρων που συχνά αποτελούν και πηγή κινδύνου. Λειτουργούν είτε ενσωματωμένα σε κάποιο browser (ως επεκτάσεις) είτε ως αυτόνομες εφαρμογές. Η εγκατάσταση των ad blockers είναι απλή. Η χρήση τους ενδείκνυται κυρίως για λόγους ασφαλείας αλλά και για αύξηση της ταχύτητας πλοήγησης, καθώς μειώνουν το χρόνο φόρτωσης των σελίδων που επισκεπτόμαστε.

Τα Cookie Banners είναι αναδυόμενα μηνύματα που εμφανίζονται συνήθως στην αρχή της επίσκεψης σε μια ιστοσελίδα. Σκοπό έχουν αφενός μεν να ενημερώσουν τον επισκέπτη για τη χρήση των cookies (μικρά αρχεία που αποθηκεύονται στον υπολογιστή τού χρήστη για λόγους λειτουργικότητας, στατιστικών κ.λπ.) αφετέρου δε να αιτηθούν τη συγκατάθεσή του, για τα cookies που αποδέχεται να αποθηκευτούν.

Συνίσταται η αποδοχή μόνο των «υποχρεωτικών» cookies (απαραίτητα για λόγους λειτουργικότητας). Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στη μέθοδο που ακολουθεί το cookie banner της σελίδας, καθώς συχνά χρησιμοποιείται καταχρηστικά η «opt-out» μέθοδος (προεπιλεγμένα ακόμη και τα μη υποχρεωτικά cookies), μολονότι για τη λήψη συγκατάθεσης απαιτείται σαφής θετική ενέργεια του χρήστη («opt-in»).

Καλλιέργεια της προσοχής στις ψηφιακές αλληλεπιδράσεις

Αναμφίβολα ο ρόλος του λογισμικού προστασίας είναι εξαιρετικά σημαντικός. Ωστόσο, το πρωτεύον για την αποφυγή κινδύνων είναι η προσοχή που απαιτείται να επιδεικνύει ο χρήστης κατά την ψηφιακή του αλληλεπίδραση. Επιβάλλεται να αναζητούμε διαρκώς ενημέρωση για νέες απειλές, να λειτουργούμε με κριτική σκέψη και να είμαστε επιφυλακτικοί στις άγνωστες πηγές. Όπως ακριβώς κάνουμε και στον πραγματικό κόσμο.

Για να ελαχιστοποιήσουμε τον κίνδυνο, μπορούμε να εφαρμόσουμε τις παρακάτω απλές συμβουλές:

• Επιδεικνύουμε ιδιαίτερη προσοχή στη λήψη μηνυμάτων ακόμα και από -φαινομενικά- αξιόπιστους αποστολείς, ειδικά εάν περιέχουν συνημμένα αρχεία ή συνδέσμους (URL) που προτείνεται να ανοίξουμε. Οι κακόβουλοι αποστολείς επιλέγουν σκόπιμα ηλεκτρονικές διευθύνσεις παρόμοιες με τις πραγματικές και αληθοφανές κείμενο που συχνά επικαλείται κάποια δήθεν «σημαντική» εκκρεμότητα.
• Αποφεύγουμε να «μοιράζουμε» το email μας «παντού». Κάνουμε χρήση του φίλτρου ανεπιθύμητης ηλεκτρονικής αλληλογραφίας και διαγράφουμε τα μηνύματα που βρίσκονται στον ανάλογο φάκελο, χωρίς να τα ανοίξουμε.
• Δεν απαντάμε και δεν προωθούμε «αλυσιδωτές επιστολές». Φροντίζουμε να προστατεύουμε την ιδιωτική ζωή φίλων, συνεργατών και πελατών με τους οποίους αλληλογραφούμε, διατηρώντας εμπιστευτικό το email τους, κάνοντας χρήση της «κρυφής κοινοποίησης» (BCC).
• Είμαστε πάντα υποψιασμένοι για μηνύματα από άγνωστους αποδέκτες και ποτέ δεν ανοίγουμε τα συνημμένα αυτών. Επικοινωνούμε αν χρειαστεί με τον αποστολέα εισερχόμενου μηνύματος, αν  το μήνυμα που έχουμε λάβει είναι μη αναμενόμενο (λ.χ. αποστολή ασυνήθιστη ώρα)

Καθιέρωση Προσωπικού Προγράμματος «Κυβερνο-καθαριότητας»

Το πνεύμα της Καθαράς Δευτέρας μπορεί να αποτελέσει την αφορμή να υιοθετήσουμε σε τακτική βάση ανάλογες συνήθεις νοικοκυροσύνης και στον τρόπο που λειτουργούμε στον ψηφιακό κόσμο. Ένα προσωπικό πρόγραμμα «κυβερνο-καθαριότητας» και ασφαλούς διαχείρισης προσωπικών αρχείων, επιτυγχάνεται όταν ακολουθούμε οδηγίες σαν τις προτεινόμενες:

• Θέτουμε χρονικό όριο χρήσης στα Social Media. Ελαχιστοποιούμε τις πληροφορίες που δημοσιεύουμε. Επιδιώκουμε λιτή παρουσία, μειώνοντας τις αντιδράσεις μας και τα σχόλια. Η σιωπή εκτός από χρυσός ενίοτε είναι και ασφάλεια. Εξάλλου, είναι πλέον κοινή η πεποίθηση ότι τα επόμενα έτη θα αποτελεί επιδίωξη η απαλλαγή από το σύνολο των ψηφιακών πληροφοριών που σήμερα -άκριτα πολλές φορές- αναρτούμε.
• Κάνουμε τακτικά, έλεγχο και αναθεώρηση των ρυθμίσεων απορρήτου. Επιλέγουμε αξιόπιστες σελίδες για πληροφόρηση και ελέγχουμε τις πληροφορίες που μοιραζόμαστε κατά την εγγραφή. Συγκρίνουμε τα προσδοκώμενα οφέλη από την εγγραφή μας με τα δεδομένα που καλούμαστε να μοιραστούμε. Είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στις εφαρμογές που επιτρέπουμε να κάνουν χρήση μικροφώνου, κάμερας και γεωεντοπισμού.
• Φροντίζουμε να κάνουμε περιοδικά τακτοποίηση του περιεχομένου των συσκευών μας. Διαγράφουμε τακτικά τα περιττά αρχεία που δεν έχουν μελλοντική αξία και δημιουργούμε αντίγραφα ασφαλείας για όσα έχουν σημαντικότητα
• Αναζητούμε «ψηφιακή ευεξία», κάνοντας συχνά διαλείμματα από τις οθόνες.  Φροντίζουμε να ασχολούμαστε με ψηφιακές δραστηριότητες που μας προσφέρουν ηρεμία και αποφεύγουμε στρεσογόνα ψηφιακά περιβάλλοντα και τοξικές συζητήσεις

Συμπέρασμα

Καθώς η Καθαρά Δευτέρα σηματοδοτεί μια στροφή προς την πνευματική ανανέωση και την εγκράτεια, ας καλλιεργήσουμε ψηφιακές συνήθειες που αντικατοπτρίζουν ανάλογες αξίες.

Διαχειριζόμαστε τις δυνατότητες του διαδικτύου με κριτική σκέψη και μέτρο. Διδασκόμαστε από τα ψηφιακά μας λάθη, βελτιώνοντας τη συμπεριφορά μας στο διαδίκτυο. Επιδιώκουμε τη συνεχή ενημέρωση σε θέματα ασφάλειας και προάγουμε την κουλτούρα προστασίας και στο ευρύτερο περιβάλλον μας.

Λειτουργούμε με σεβασμό και αγάπη κατά τις ψηφιακές μας συναναστροφές για ένα ασφαλέστερο ψηφιακό κόσμο, που ταυτόχρονα σέβεται τις ανθρώπινες αξίες και δικαιώματα.