Η Ιρένε Καμάρα είναι διδακτορική ερευνήτρια στο Tilburg Institute for Law, Technology & Society (TILT) και στο Πανεπιστήμιο Vrije των Βρυξελλών (LSTS). Πραγματοποιεί  διδακτορικό από κοινού με το Πανεπιστήμιο του Tilburg και το Πανεπιστήμιο Vrije των Βρυξελλών. Το θέμα της διδακτορικής της διατριβής αφορά την αλληλεπίδραση μεταξύ της τυποποίησης και των διατάξεων για την προστασία προσωπικών δεδομένων.

Προτού ακολουθήσει ακαδημαϊκή καριέρα, η Ιρένε ήταν δικηγόρος παρ’ Εφέταις στην Αθήνα. Έχει εργαστεί στον Ευρωπαίο Επόπτη Προσωπικών Δεδομένων (EDPS) και στις Ευρωπαϊκές Επιτροπές Τυποποίησης CEN και CENELEC. Το 2016, συνεργάστηκε με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως εξωτερικός ειδικός συνεργάτης των προτάσεων για το πρόγραμμα Horizon 2020 σχετικά με την κοινωνική ασφάλεια.

Η Ιρένε έχει επιλεγεί ως μέλος της Λίστας Ειδικών του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια Δικτύων και Πληροφοριών (ENISA), η οποία συνεισφέρει στην εφαρμογή του Ετήσιου Προγράμματος Δραστηριότητας του ENISA. Το 2015, η Ιρένε βραβεύτηκε για την καλύτερη ακαδημαϊκή εργασία από την Ένωση Διεθνών Τηλεπικοινωνιών (ITU), τον Οργανισμό Τυποποίησης των Ηνωμένων Εθνών.

– Παρά την εξαιρετική αρχή στην καριέρα σας ως δικηγόρος, αποφασίσατε να ξεκινήσετε ένα διδακτορικό. Η αφοσίωσή σας στην ακαδημαϊκή έρευνα έχει οδηγήσει σε μία επιτυχημένη πορεία με πολλές ενδιαφέρουσες δημοσιεύσεις. Κοιτώντας πίσω, πόσο δύσκολο ήταν να πάρετε αυτή την απόφαση και τι θα συμβουλεύατε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν ένα αντίστοιχο δίλημμα;

Πράγματι, εργαζόμουν για αρκετά χρόνια ως δικηγόρος παρ’ Εφέταις στην Αθήνα. Η μάχιμη δικηγορία μου προσέφερε πολύτιμα μαθήματα, όπως το πόσο διαφορετικό είναι το δίκαιο στα βιβλία από το δίκαιο στην πράξη, πώς να εργάζομαι υπό πίεση, να αλληλεπιδρώ με πελάτες και να θέτω προτεραιότητες. Αυτά είναι μαθήματα, τα οποία αξιοποιώ και σήμερα στην ακαδημαϊκή μου καριέρα.

Πάντα με εντυπωσίαζε η προστασία προσωπικών δεδομένων, η ιδιωτικότητα, η εμπιστευτικότητα των πληροφοριών στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες. Έτσι, αποφάσισα να κάνω ένα διάλειμμα από τη δικηγορία και να παρακολουθήσω το μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου του Tilburg στο Δίκαιο και την Τεχνολογία. Πιστεύω ότι ως δικηγόρος πρέπει πάντα να μαθαίνεις και να εξελίσσεσαι.

Το μεταπτυχιακό πρόγραμμα “Δίκαιο και Τεχνολογία” του Πανεπιστημίου του Tilburg παρέχει μαθήματα σχετικά με την ιδιωτικότητα και την προστασία δεδομένων, την πνευματική ιδιοκτησία, τη ρύθμιση της τεχνολογίας, το ηλεκτρονικό εμπόριο και δίνει στο φοιτητή τη δυνατότητα να εξειδικευτεί σε θέματα τεχνολογίας αιχμής. Μετά το μεταπτυχιακό, μου προσφέρθηκε μία ερευνητική θέση στο Πανεπιστήμιο Vrije των Βρυξελλών υπό την εποπτεία του καθηγητή Paul De Hert. Στο Πανεπιστήμιο Vrije, αποφάσισα ότι θέλω να κάνω ένα διδακτορικό. Συνειδητοποίησα ότι μέσω της έρευνας, έχεις τη δυνατότητα να απευθυνθείς σε ένα ευρύτερο κοινό από τους πελάτες στους οποίους απευθύνεσαι ως δικηγόρος και να υιοθετήσω μία δυναμική προσέγγιση στην ανεύρεση λύσεων, από ότι μία παθητική, η οποία είναι συχνά η προσέγγιση κατά την άσκηση της δικηγορίας.

Ασφαλώς, σημαντικό ρόλο στην απόφασή μου έπαιξε και η ποιότητα του εργασιακού περιβάλλοντος και τα υψηλά στάνταρ και συνθήκες στην έρευνα. Τόσο το Πανεπιστήμιο του Tilburg όσο και το Πανεπιστήμιο Vrije μου έχουν προσφέρει την αίσθηση ότι βρίσκομαι σπίτι μου, δίνοντάς μου τη δυνατότητα να εξελιχθώ ως επαγγελματίας, ενισχύοντας την ανεξάρτητη σκέψη και τη διεπιστημονική προσέγγιση.

Σε συναδέλφους που αντιμετωπίζουν ανάλογο δίλημμα, θα τους παρότρυνα να πάρουν το ρίσκο και να βγουν από τη ζώνη ασφαλείας τους. Δοκιμάστε τους εαυτούς σας μέσα από μία ερευνητική επίσκεψη σε ένα ίδρυμα, μέσα από τη συγγραφή μίας ακαδημαϊκής εργασίας και την παρουσίασή της σε ένα συνέδριο. Και να θυμάστε ότι η ακαδημαϊκή ζωή δεν είναι εύκολη. Η βασική συμβουλή μου είναι: διαλέξτε ένα ακαδημαϊκό ίδρυμα και έναν επιβλέποντα καθηγητή, που αναγνωρίζουν και εκτιμούν τη σκληρή δουλειά σας.

– Έχετε συμμετάσχει ως ομιλήτρια σε κάποια από τα σημαντικότερα συνέδρια και εκδηλώσεις σε όλο τον κόσμο. Το Computers, Privacy, and Data Protection Conference στις Βρυξέλλες και το IGLP Conference στη Νομική Σχολή του Harvard είναι κάποια από αυτά. Πώς διαμόρφωσαν την έρευνά σας όλες αυτές οι εμπειρίες; Είναι σημαντικό για τους ερευνητές να ανταλλάσσουν σκέψεις και απόψεις με άλλους ειδικούς ανά τον κόσμο;

Πιστεύω ότι η συμμετοχή σε συνέδρια είναι ένα απαραίτητο στοιχείο για οποιονδήποτε ακαδημαϊκό. Όχι μόνο για να μοιράζεται και να ανταλλάσσει γνώσεις, αλλά και για να επιβεβαιώνει και εμπλουτίζει τα ερευνητικά του αποτελέσματα. Είμαι κατά της αντίληψης, η οποία πλέον μπορεί να θεωρηθεί παλιομοδίτικη, ότι οι ερευνητές, ιδίως οι διδακτορικοί, πρέπει να είναι κλεισμένοι σε ένα γραφείο και να γράφουν άρθρα. Παρότι μπορεί να υπάρχει θεωρητική αξία σε αποτελέσματα τέτοιου είδους έρευνας, το αποτέλεσμα πιθανότατα δε θα έχει κοινωνικό αντίκτυπο.

Συνήθως επιλέγω τα συνέδρια ανάλογα με το κοινό, του οποίου θα ήθελα τη γνώμη για την έρευνά μου. Το IGLP Conference στο Harvard πέρυσι ήταν μία καταπληκτική ευκαιρία για να εκθέσω τις σκέψεις μου σε ένα παγκόσμιο νομικό κοινό, το οποίο κυριολεκτικά προερχόταν από όλο τον κόσμο. Συνάντησα τόσους ακαδημαϊκούς με ενδιαφέρον για την έρευνά μου ή που δουλεύουν σε παραπλήσια θέματα. Το IGLP προσφέρει ακριβώς αυτό: τη δημιουργία ενός παγκόσμιου δικτύου ανθρώπων που θέλουν να ανταλλάξουν ιδέες και να αλληλοβοηθηθούν.

Εκτός από τέτοια συνέδρια, είμαι τυχερή που τα ιδρύματα στα οποία εργάζομαι οργανώνουν το CPDP σε ετήσια βάση και το TILTing Perspectives Conference κάθε δύο χρόνια, στα οποία έχω τη χαρά να συμμετέχω. Αυτά αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα για το πώς κάποιος μπορεί να διευρύνει τα ενδιαφέροντά του.

– Το θέμα του διδακτορικού σας είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ της τυποποίησης και της ρύθμισης του δικαιώματος στην προστασία προσωπικών δεδομένων. Μιλήστε μας περισσότερο για το θέμα το οποίο ερευνάτε.

Το πεδίο έρευνάς μου αυτή τη στιγμή είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα με έμφαση στην προστασία προσωπικών δεδομένων και στην ιδιωτικότητα, τα ρυθμιστικά όργανα, όπως πρότυπα, πιστοποιήσεις, κώδικες δεοντολογίας, και οι νέες τεχνολογίες. Το διδακτορικό μου εξετάζει πώς το “soft law”, όπως είναι τα τεχνικά πρότυπα, αλληλεπιδρά με τη ρύθμιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και κυρίως του δικαιώματος στην προστασία προσωπικών δεδομένων. Παρότι υπάρχει εμφανής ρυθμιστική σφαίρα για τη ρύθμιση της προστασίας προσωπικών δεδομένων, υπάρχει επίσης μία σειρά κανόνων, η οποία είναι ενσωματωμένη σε τεχνικά πρότυπα και δεν είναι εμφανής. Τέτοιοι κανόνες μπορεί να σημαίνουν ότι υπάρχει νομική υποχρέωση για τεχνικούς ελέγχους ή να υπαγορεύουν μία σειρά πολιτικών και συμπεριφορών για τους υπευθύνους και τους εκτελούντες την επεξεργασία, οι οποίες εκφεύγουν του γράμματος του νόμου. Ερευνώ αυτή την αλληλεπίδραση και τους ποικίλους ρόλους τους οποίους μπορεί να παίξει η τυποποίηση στη ρύθμιση της προστασίας προσωπικών δεδομένων. Εκτός της έρευνάς μου για το διδακτορικό, μία άλλη έρευνα, πάνω στην οποία εργάζομαι ως κύρια ερευνήτρια, είναι η μελέτη σχετικά με την πιστοποίηση που προβλέπουν τα άρθρα 42 και 43 του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (GDPR) και της Επιτροπής DG της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Πέρυσι, συνεργάστηκα επίσης με τον ENISA σε μία έρευνα για τα πρότυπα σχετικά με την ιδιωτικότητα. Αυτή ήταν μία συναρπαστική έρευνα. Συνεργάστηκα με ειδικούς στην τυποποίηση, με εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών και της βιομηχανίας για να καταλήξω στην έκθεσή μου.

– Είστε μέλος διάφορων σημαντικών οργανώσεων. Μία από αυτές είναι το Δίκτυο για την Έρευνα στα Ανθρώπινα Δικαιώματα της Ολλανδίας (NNHRR). Στην Ολλανδία, οργανώσεις όπως η Bits of Freedom, και πανεπιστήμια, όπως το Πανεπιστήμιο του Tilburg, έχουν ενεργό ρόλο στην προώθηση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ψηφιακή εποχή. Τι πιστεύετε για την κατάσταση στην Ελλάδα στον τομέα αυτό; Μπορούν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και η ακαδημία να συνεργαστούν για να έχουμε αντίστοιχα αποτελέσματα και στη χώρα μας;

Παρότι σπάνια στο προσκήνιο, ο ρόλος των ΜΚΟ και της ακαδημίας είναι θεμελιώδης για την προστασία των συμφερόντων της κοινωνίας.

Το πρόσφατο πρόστιμο της Γαλλικής Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων στην Google ξεκίνησε από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα του πώς μπορούν τέτοιες οργανώσεις να συμμετέχουν στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Από όσο γνωρίζω, δεν έχει υπάρξει κάποια συντονισμένη πρωτοβουλία για την προστασία των ψηφιακών δικαιωμάτων στην Ελλάδα. Θεωρώ ότι η Homo Digitalis είναι μία πρωτοβουλία που μπορεί να γεμίσει αυτό το κενό, όχι μόνο ενημερώνοντας το ευρύτερο κοινό μέσα από καμπάνιες ευαισθητοποίησης, αλλά και επισημαίνοντας λανθασμένες και άδικες πρακτικές, συμμετέχοντας σε δημόσιες διαβουλεύσεις και ξεκινώντας στρατηγικές δικαστικές διαδικασίες.

– Έχετε κάνει δημοσιεύσεις μαζί με εξαιρετικούς ακαδημαϊκούς στο χώρο, όπως ο Paul de Hert και η Ελένη Κώστα. Αν μπορούσατε να δώσετε μία συμβουλή στους νεαρούς ερευνητές που διαβάζουν αυτή τη συνέντευξη, ποια θα ήταν αυτή;

Ο Paul και η Ελένη είναι και οι δύο επιβλέποντες στο διδακτορικό μου και έχουν υπάρξει εξαιρετικοί μέντορες στη μέχρι τώρα ακαδημαϊκή μου καριέρα. Έχω μάθει πολλά μέσα από τη συνεργασία μου μαζί τους.

Θα συμβούλευα τους νέους ερευνητές να μοιράζονται και να ανταλλάσσουν απόψεις με τους συναδέλφους τους, να παίρνουν ρίσκα και να εξερευνούν νέα πεδία, να θέτουν στόχους και να δουλεύουν σκληρά μέχρι να τους πετύχουν. Και το πιο σημαντικό: μη φοβάστε να στοχεύετε ψηλά!