Οι οργανώσεις Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, HIAS Ελλάδος, και Homo Digitalis και η Λέκτορας του Queen Mary University of London Δρ. Νιόβη Βάβουλα κατέθεσαν ενώπιον του Προέδρου της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ), κ. Κωνσταντίνο Μενουδάκο στις 18.2.2022 αίτημα για την άσκηση των εξουσιών έρευνας και την έκδοση σχετικής Γνωμοδότησης από την ΑΠΔΠΧ επί της της προμήθειας και εγκατάστασης των συστημάτων ΥΠΕΡΙΩΝ και ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ στις δομές υποδοχής και φιλοξενίας αιτούντων άσυλο (αριθμ. πρωτ. 2515/18.02.2022).
Συγκεκριμένα, όπως περιγράφεται και στην σχετική ιστοσελίδα του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης για τον τομέα της μετανάστευσης και του ασύλου, όπως και στο ετήσιο σχέδιο δράσης του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου:
-Το σύστημα ΥΠΕΡΙΩΝ θα αποτελέσει το σύστημα διαχείρισης αιτούντων άσυλο, αναφορικά με όλες τις ανάγκες της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης. Θα περιλαμβάνει αναλυτική καταγραφή των στοιχείων των αιτούντων άσυλο και θα διαλειτουργεί με το σύστημα ΑΛΚΥΟΝΗ ΙΙ αναφορικά με την αίτηση ασύλου. Επιπλέον, θα είναι το βασικό εργαλείο για την λειτουργία των ΚΥΤ, των ΚΕΔΝ και των Δομών Φιλοξενίας καθώς θα έχει την ευθύνη του ελέγχου πρόσβασης (είσοδος – έξοδος μέσω τουρνικέ ασφαλείας, με επίδειξη ατομικής κάρτας μετανάστη, μέλος ΜΚΟ, εργαζόμενου και ταυτόχρονη χρήση αποτυπώματος), της παρακολούθησης παροχών ανά αιτούντα άσυλο με χρήση ατομικής κάρτας (φαγητό, προμήθειες ρουχισμού κλπ) και των μετακινήσεων μεταξύ των ΚΥΤ, των ΚΕΔΝ και των Δομών Φιλοξενίας. Παράλληλα, το έργο περιλαμβάνει τη δημιουργία εφαρμογής κινητού τηλεφώνου που θα παρέχει προσωποποιημένες πληροφορίες στον χρήστη, θα αποτελεί την ηλεκτρονική θυρίδα του αναφορικά με τη διαδικασία αίτησης ασύλου του και θα δίνει τη δυνατότητα στην Υπηρεσία για προσωποποιημένη ενημέρωση. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το σύστημα ΥΠΕΡΙΩΝ παρουσιάζεται από το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης ως ένα σύστημα που θα ολοκληρωθεί σε μεσοπρόθεσμό χρονικό διάστημα και η κατασκευή – εγκατάστασή του βρίσκεται ήδη υπό εξέλιξη. Ακόμη, ρητή αναφορά στο σύστημα αυτό και στο άρθρο 7(2) του Γενικού Κανονισμού Λειτουργίας Κλειστών Ελεγχόμενων Δομών Νήσων. Επομένως, γίνεται αντιληπτό ότι το σύστημα ΥΠΕΡΙΩΝ θα επεξεργάζεται βιομετρικά και βιογραφικά δεδομένα των αιτούντων άσυλο, όπως επίσης των μελών ΜΚΟ που επισκέπτονται τις σχετικές δομές και των εργαζομένων σε αυτές.
-Το σύστημα ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ θα αποτελέσει ψηφιακό σύστημα διαχείρισης ηλεκτρονικής και φυσικής ασφάλειας περιμετρικά και εντός των εγκαταστάσεων, με χρήση καμερών και αλγορίθμων ανάλυσης συμπεριφοράς (Artificial Intelligence Behavioral Analytics). Περιλαμβάνει κεντρική διαχείριση από την έδρα του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης και τις κάτωθι υπηρεσίες: Σηματοδότηση συναγερμών παραβίασης της περιμέτρου με χρήση καμερών και αλγορίθμων ανάλυσης κίνησης, σηματοδότηση συναγερμών έκνομης συμπεριφοράς ατόμων ή ομάδων ατόμων σε χώρους συνάθροισης εσωτερικά της εγκατάστασης και χρήση συστημάτων μη επανδρωμένων αεροσκαφών για την εκτίμηση περιστατικών εντός της εγκατάστασης χωρίς τη μεσολάβηση ανθρώπινου παράγοντα, μεταξύ λοιπών λειτουργειών. Σημειώνεται ότι το σύστημα ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ παρουσιάζεται από το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης ως ένα σύστημα που θα ολοκληρωθεί σε μεσοπρόθεσμό χρονικό διάστημα και η κατασκευή – εγκατάστασή του είναι προγραμματισμένη. Επομένως, γίνεται αντιληπτό ότι το σύστημα ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ πλαισιώνεται από τη χρήση ιδιαίτερα παρεμβατικών τεχνολογιών για την προστασία της ιδιωτικής ζωής, των προσωπικών δεδομένων καθώς και άλλων δικαιωμάτων όπως αλγόριθμοι ανάλυσης συμπεριφοράς και κίνησης, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και κλειστό κύκλωμα καμερών παρακολούθησης.
Αξίζει να σημειωθεί , ότι η Homo Digitalis υπέβαλε στις 13 Οκτωβρίου του 2021 αίτημα για παροχή πληροφοριών σχετικά με τα συστήματα ΥΠΕΡΙΩΝ και ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ ενώπιον του Γενικού Γραμματέα Αιτούντων Άσυλο του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, κ. Λογοθέτη, στο οποίο δεν έλαβε καμία απάντηση από τους αρμόδιους φορείς, ενώ έχει παρέλθει και η σχετική προθεσμία.
Με βάση όλα τα ανωτέρω γίνεται αντιληπτό ότι υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο η εγκατάσταση των συστημάτων ΥΠΕΡΙΩΝ και ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ να παραβιάσει τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων και τις διατάξεις του Ν.4624/2019, ενώ επίσης απορρέει σημαντικός κίνδυνος η εγκατάσταση των εν λόγω συστημάτων χωρίς την κατάρτιση της αναγκαίας Εκτίμησης Αντικτύπου σχετικά με την Προστασία των Δεδομένων να προκαλέσει σοβαρή παραβίαση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των υποκειμένων των δεδομένων που φιλοξενούνται, επισκέπτονται ή εργάζονται στις δομές αυτές. Τέλος, η πιθανή δημιουργία βάσεων δεδομένων (συμπεριλαμβανομένων βιομετρικών δεδομένων και άλλων ειδικών κατηγοριών δεδομένων) που θα επικουρούν τη λειτουργία των συστημάτων αυτών δεν προβλέπεται από κάποιον εθνικό κανόνα δικαίου που να παρέχει τις απαραίτητες διασφαλίσεις για τα δικαιώματα των υποκειμένων των δεδομένων, με αποτέλεσμα να εγείρονται σημαντικές προκλήσεις.