Στις 16 Νοεμβρίου, η Ανεξάρτητη Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (στη συνέχεια η Αρχή), στο πλαίσιο του συνταγματικά κατοχυρωμένου ρόλου της, δημοσίευσε την με αριθ. 50/2021 απόφασή της σχετικά με την εφαρμογή του συστήματος τηλεκπαίδευσης στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση κατά τη διάρκειας της πανδημίας. Στην απόφαση αυτή η Αρχή εξέτασε αυτεπάγγελτα τη συμμόρφωση του Υπουργείου Παιδείας με τις συστάσεις της γνωμοδότησής της με αριθ. 4/2020 και επισήμανε ορισμένες ελλείψεις και παραβιάσεις της νομοθεσίας για τα προσωπικά δεδομένα, για τις οποίες επέπληξε το αρμόδιο Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, θέτοντάς του προθεσμία προς συμμόρφωση.

Ειδικότερα, η Αρχή εξέτασε την επικαιροποιημένη Εκτίμηση Αντικτύπου σχετικά με την Προστασία Δεδομένων και διαπίστωσε ελλείψεις σε τομείς όπως: α) ως προς την αναλυτική διερεύνηση της νομιμότητας των σκοπών επεξεργασίας από την πλευρά του Υπουργείου, β) τις παρεχόμενες στα υποκείμενα δεδομένων πληροφορίες για τη λειτουργία του συστήματος, γ) τα εφαρμοζόμενα μέτρα ασφάλειας, δ) την έκφραση γνώμης των υποκειμένων των δεδομένων ή των εκπροσώπων τους για τη σχεδιαζόμενη επεξεργασία, ε) την ορθή αξιολόγηση της διαβίβασης δεδομένων σε χώρες εκτός Ε.Ε.

Απλή ανάγνωση της αναλυτικής απόφασης της Αρχής, έκτασης 46 σελίδων, δείχνει την εξαιρετική μετριοπάθεια στον τόνο που είναι γραμμένη, τον υψηλό βαθμό αυτοσυγκράτησης και τον εν γένει ήπιο χαρακτήρα της, ο οποίος προκύπτει και από την έμφαση που θέτει στον αντικειμενικό χαρακτήρα των επισημάνσεών της. Επίσης η Αρχή προέβη στην έκδοση της απόφασής της σε χρόνο που δεν είναι η τηλεκπαίδευση σε εφαρμογή, ώστε να μην διαταραχθεί η ομαλή λειτουργία της εκπαιδευτικής διδασκαλίας. Δεν απομένει αμφιβολία στον καλόπιστο παρατηρητή ότι ο σκοπός και το πνεύμα της Αρχής είναι η βελτίωση του συστήματος ώστε, αν ο μη γένοιτο, χρειαστεί να επαναλειτουργήσει, να συμβεί αυτό κάτω από βελτιωμένες συνθήκες προστασίας των προσωπικών δεδομένων των χρηστών. Σημειώνεται ότι η επίπληξη στην οποία προχώρησε η Αρχή αποτελεί μία από τις πλέον ήπιες διορθωτικές εξουσίες της, καθώς ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων (GDPR) επιτρέπει την επιβολή πολύ υψηλών διοικητικών προστίμων, τα οποία μπορούν να ανέλθουν σε πολλά εκατομμύρια ευρώ ανά παράβαση.

Η Αρχή προσέφερε στο Υπουργείο μια  ιδανική ευκαιρία να αξιοποιήσει τις διαπιστώσεις της ιδίως όσον αφορά τις παρεχόμενες στα υποκείμενα δεδομένων πληροφορίες, τα εφαρμοζόμενα μέτρα ασφάλειας και την έκφραση γνώμης των υποκειμένων των δεδομένων για την επεξεργασία, ώστε το Υπουργείο να τις εντάξει στην εκπαιδευτική διαδικασία με σκοπό να εμβαθύνει την παιδεία των μαθητών για τα δικαιώματά τους απέναντι στις προκλήσεις της ψηφιακής τεχνολογίας. Με τον τρόπο αυτό το Υπουργείο θα έδινε το καλό παράδειγμα, δείχνοντας ότι η δημόσια εξουσία προσπαθεί πάντα να βελτιώνεται και να βελτιώνει το επίπεδο προστασίας των προσωπικών δεδομένων των χρηστών των υπηρεσιών της.

Δυστυχώς, το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων δεν αξιοποίησε την ευκαιρία αυτή. Εξέδωσε μία ανακοίνωση σε εξαιρετικά έντονο ύφος και το χειρότερο ενέταξε σε αυτήν και την απάντησή του στην Αξιωματική Αντιπολίτευση, αποκαλύπτοντας μια προσπάθεια έμπρακτης αμφισβήτησης της ανεξαρτησίας της Αρχής με σκοπό να την πολιτικοποιήσει. Το ΥΠΑΙΘ υπέπεσε σε σοβαρό θεσμικό ατόπημα και προέβη σε μεγάλη θεσμική απρέπεια εκδηλώνοντας τελείως αδικαιολόγητα ένα πνεύμα αντιδικίας απέναντι στην Αρχή και χρησιμοποιώντας οξύτατες εκφράσεις, όπως: «Λόγω της ξαφνικής αλλαγής πλεύσης εκ μέρους της Αρχής και παράκαμψης του διαρκούς διαλόγου της με το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων», «ουδέποτε επισημάνθηκαν αποκλίσεις από τους κανόνες προστασίας προσωπικών δεδομένων, ούτε βεβαίως αναφέρθηκαν τα όσα μόλις επικαλέστηκε για πρώτη φορά η Αρχή για να αιτιολογήσει τη νέα απόφασή της», «ενώ δεν εφαρμόζεται πλέον η τηλεκπαίδευση και τα σχολεία μας έχουν επιστρέψει στην κανονικότητα, συγκαλείται περιέργως έκτακτη συνεδρίαση», «μέχρι σήμερα ουδέποτε επισημάνθηκε από την Αρχή οποιαδήποτε αστοχία σε σχέση με την ενημέρωση η οποία παρασχέθηκε μεσούσης της πανδημίας», «Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων ασφαλώς σέβεται τις Αποφάσεις των Ανεξάρτητων Αρχών. Οι αποφάσεις, όμως, αυτές υπόκεινται σε δικαστική κρίση». Η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου καλεί την Εκτελεστική Εξουσία και ιδίως την Κυβέρνηση και τα Υπουργεία  να μην υπονομεύουν τη θέση και το έργο των Ανεξάρτητων Αρχών και να αποδεχθούν τον συνταγματικό ρόλο των Ανεξάρτητων Αρχών οι οποίες αποτελούν θεματοφύλακες των δικαιωμάτων των πολιτών και βρίσκονται στο πλευρό της κοινωνίας απέναντι στις δημόσιες και ιδιωτικές εξουσίες που απειλούν τα θεμελιώδη δικαιώματα, ιδίως στην ψηφιακή εποχή. Ήδη πολλές από τις Ανεξάρτητες Αρχές αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις καθώς λειτουργούν με περιορισμένους οικονομικούς πόρους και ανθρώπινο δυναμικό. Οι Υπουργοί πρέπει να μάθουν να λογοδοτούν στις Ανεξάρτητες Αρχές και οφείλουν να συνεργάζονται με αυτές, επειδή σε τελευταία ανάλυση οι Ανεξάρτητες Αρχές αντλούν το κύρος του από την διευρυμένη πλειοψηφία της Βουλής που τις έχει επιλέξει και από το κύρος των θεμελιωδών δικαιωμάτων που κατοχυρώνει το Σύνταγμα, η ΕΣΔΑ και η ΕΕ.

Η δημόσια αμφισβήτηση του έργου των συνταγματικά κατοχυρωμένων Ανεξαρτήτων Αρχών από Υπουργούς, με εκφράσεις και τοποθετήσεις που αποτελούν ευθεία μομφή για έλλειμμα ακεραιότητας και ανεξαρτησίας τους, δύναται να πλήξει την αξιοπιστία των Ανεξαρτήτων Αρχών, τα θεμέλια της λειτουργίας τους και εν τέλει την προστατευόμενη εμπιστοσύνη των πολιτών. Τέτοιες ενέργειες αμφισβητούν ευθέως την λαϊκή εντολή για την σύσταση και λειτουργία των συνταγματικά κατοχυρωμένων Ανεξαρτήτων Αρχών και κινούνται στα όρια της δημοκρατικής τάξης, εάν δεν τα ξεπερνούν. Οι Υπουργοί δεν ασκούν ιεραρχικό έλεγχο στις Ανεξάρτητες Αρχές. Καλό είναι να σέβονται τα ελάχιστα εναπομείναντα αντίβαρα της εξουσίας στη χώρα αυτή, για χάρη των πολιτών.

Αντί αυτών των ενεργειών, οι Υπουργοί θα έπρεπε να επιδιώκουν την ενίσχυση των Ανεξάρτητων Αρχών που έχουν μεγαλύτερες ανάγκες με περαιτέρω οικονομικούς πόρους και ανθρώπινο δυναμικό. Μία τέτοια εξέλιξη θα ήταν σαφώς θετικότατη για την ενίσχυση του ελέγχου της εκτελεστικής εξουσίας, με άμεσο αποτέλεσμα την ενίσχυση των θεμελίων του δημοκρατικού μας πολιτεύματος.

Μετά από περισσότερους από 18 μήνες ενεργής ενασχόλησης της Homo Digitalis στις εργασίες της Διαρκούς Επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Τεχνητή Νοημοσύνη (Ad Hoc Committee on Artificial Intelligence – CAHAI), ολοκληρώθηκε ο κύκλος δραστηριοτήτων της.

Η οργάνωση μας είχε τη μεγάλη τιμή και χαρά να συμμετέχει ενεργά τόσο στις ολομέλειες της CAHAI, όσο και σε συγκεκριμένες ομάδες εργασίας, όπως το Policy Development Group και το Legal Frameworks Group, μαζί με σημαντικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

Ο εκπρόσωπος της Homo Digitalis σε όλες τις εργασίες της CAHAI ήταν ο συνιδρυτής και Γραμματέας του Δ.Σ. Λευτέρης Χελιουδάκης.

Μπορείτε να δείτε τη σύνθεση της CAHAI εδώ και να μάθετε περισσότερες σχετικές πληροφορίες εδώ.

Τον Οκτώβριο του 2021, η Privacy International μαζί με τις οργανώσεις Homo Digitalis, The Border Violence Monitoring Network, International Federation for Human Rights (FIDH), και Sea-Watch υπέβαλαν καταγγελία ενώπιον της Ευρωπαίας Διαμεσολαβήτριας, κα. Emily O’Reilly, καλώντας την να ερευνήσει προγράμματα που σχετίζονται με την παροχή εξοπλισμού παρακολούθησης και σχετικής τεχνογνωσίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση σε τρίτα κράτη.

Αυτές οι πρακτικές μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικούς κινδύνους για ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως ακτιβιστές ανθρώπινων δικαιωμάτων, σε τρίτα κράτη, και με τη δράση μας επιδιώξαμε να ερευνήσουμε εάν τηρήθηκε άραγε η δέουσα επιμέλεια και πραγματοποιήθηκαν οι αναγκαίες εκτιμήσεις αντικτύπου στα δικαιώματα του ανθρώπου  από τους οργανισμούς  της ΕΕ πριν διαμορφώσουν αυτά τα προγράμματα «συνεργασίας».

Είναι μεγάλη τιμή και χαρά που η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια αποφάσισε να ερευνήσει την υπόθεσή μας και να ρίξει φως στις πρακτικές αυτές. Μπορείτε να δείτε τη σχετική ανακοίνωση εδώ.

Θυμίζουμε ότι παράλληλα, είχαμε καταθέσει και ανοιχτή επιστολή στον Ευρωπαίο Επόπτη Προστασίας Δεδομένων, κ. Wojciech Wiewiórowski, ενημερώνοντάς τον για τις δράσεις μας!

Το Μάιο του 2021 η Privacy International μαζί με τη Homo Digitalis, τη noyb.eu και την Hermes Center for Transparency and Digital Human Rights είχαν υποβάλλει καταγγελίες ενώπιον των αρμόδιων αρχών σε Αυστρία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία και Ηνωμένο Βασίλειο κατά της εταιρίας Clearview AI.

Η Clearview AI ισχυρίζεται ότι διαθέτει “τη μεγαλύτερη γνωστή βάση δεδομένων με περισσότερες από 3 δισεκατομμύρια εικόνες προσώπου”, τις οποίες συλλέγει από πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων και άλλες πηγές στο διαδίκτυο.

Η ανεξάρτητη αρχή του Ηνωμένου Βασιλείου για θέματα προστασίας προσωπικών δεδομένων και Ιδιωιτικότητας ( Information Commissioner’s Office – ICO) ανακοίνωσε χθες την πρόθεσή του να επιβάλλει πρόστιμο 17 εκατομμυρίων λιρών στην Clearview AI.

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στην επίσημη ιστοσελίδα του ICO.

Συνυπογράψαμε και αποστείλαμε στον Πρωθυπουργό, την Κυβέρνηση και στο Κοινοβούλιο κοινό υπόμνημα σχετικά με το προς ψήφιση σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών «Οργανώσεις Κοινωνίας Πολιτών, εθελοντική απασχόληση και λοιπές διατάξεις», το οποίο φαίνεται να απέχει από το αίτημα των οργανώσεων για ουσιαστική ρύθμιση και ενδυνάμωση του χώρου. Η μαζική πρωτοβουλία των οργανώσεων δημιουργήθηκε με αφορμή τη δημόσια διαβούλευση του εν λόγω νομοσχεδίου, που έληξε 19/11/2021 συγκεντρώνοντας πάνω από 340 σχόλια. Το σχέδιο νόμου προσπαθεί να θέσει ένα νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο και να ρυθμίσει τις σχέσεις Κράτους – Κοινωνίας των Πολιτών (ΚτΠ) αλλά και να διευθετήσει το πεδίο του εθελοντισμού. Στην Ελλάδα σήμερα υπάρχουν εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες, Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών (ΚτΠ), άτυπες ομάδες και εθελοντικοί φορείς που έχουν στηρίξει και στηρίζουν διαχρονικά τη χώρα σε ορισμένες από τις πιο εμβληματικές ή/και κρίσιμες στιγμές της.

Η προσέγγιση του νομοσχεδίου φαίνεται να απέχει από το αίτημα των ΟΚοιΠ, μη αξιοποιώντας μια ευκαιρία ουσιαστικής ρύθμισης και ενδυνάμωσης του χώρου.” Τα βασικά σημεία του νομοσχεδίου που προβληματίζουν τις οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών και θεωρούμε ότι χρήζουν αλλαγής και βελτίωσης είναι τα ακόλουθα:

• • Η προσέγγιση του νομοσχεδίου, η οποία δεν διαφαίνεται να ενισχύει ή να υποστηρίζει την ανάπτυξη της ΚτΠ. Αντιθέτως, απουσιάζει πλήρως η διάθεση δημιουργίας ενός πλαισίου εμπιστοσύνης και ουσιαστικής συνεργασίας μεταξύ των ΟΚοιΠ και του κράτους, πολλώ δε μάλλον εν μέσω μιας μακράς περιόδου αλλεπάλληλων κρίσεων, κατά την οποία η ΚτΠ έχει αποδείξει το τεράστιο μέγεθος της κοινωνικής της προσφοράς και έχει καταφανεί η ανάγκη για διατομεακή, πολυεπίπεδη, συνεργατική δράση.
  • Δημιουργείται ένα μη φιλικό περιβάλλον ανάπτυξης για μικρότερες ή νεοσύστατες οργανώσεις.
  • Δεν υπάρχει καμία αναφορά σε υποχρεώσεις του κράτους απέναντι στους φορείς (χρονοδιαγράμματα κ.ά.).
  • Δεν επιλύεται, αλλά αντίθετα ενισχύεται η ήδη περίπλοκη γραφειοκρατία.
  • Εισάγονται/Επιβάλλονται ευρύτατοι περιορισμοί αμιγώς τιμωρητικού χαρακτήρα, αποκλείοντας τις Οργανώσεις της ΚτΠ που μάχονται για την αποϊδρυματοποίηση και επανένταξη των ατόμων στην κοινωνία.
  • Υπάρχουν βασικές ελλείψεις σε προβλέψεις στον πολύ σημαντικό τομέα του εθελοντισμού, αφήνοντας έκθετες οργανώσεις και εθελοντές.

Η κοινή δήλωση συντάχθηκε από ομάδα εργασίας εκπροσώπων δικτύων οργανώσεων, οι οποίοι μετά από συναντήσεις και αφού μελέτησαν προσεκτικά το σχέδιο νόμου σε συνεργασία με ειδικούς συμβούλους, κατέληξαν σε συγκεκριμένες προτάσεις και αλλαγές που κατέθεσαν στην πλατφόρμα Δημόσιας Διαβούλευσης. Στόχος των παρεμβάσεων είναι να διευκολύνουν την εύρυθμη λειτουργία της Κ.τ.Π. και να επιτρέψουν στο τελικό νομοσχέδιο να έχει έναν ρόλο ουσιαστικής ενδυνάμωσης και υποστήριξης των οργανώσεων και των εθελοντών.

Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα εδώ.

Η Homo Digitalis έλαβε πρόσκληση για να συμμετέχει στις 10 Νοεμβρίου στην διαδικτυακή περιφερειακή διαβούλευση που οργανώνει το Chatham House και EU Cyber Direct Project για μία νέα Διεθνή Συνθήκη για το Κυβερνοέγκλημα. Η διαβούλευση γίνεται υπό το πρίσμα της απόφασης 74/247 της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών και έχει ως στόχο να ενημερώσει τις σχετικές νομοπαρασκευαστικές εργασίες που θα ξεκινήσουν το 2022.

Στην διαβούλευση θα εκπροσωπήσει τη Homo Digitalis το μέλος μας Αναστάσιος Αραμπατζής.

Η Homo Digitalis έχει την μεγάλη χαρά και τιμή να υποστηρίζει και να συμμετέχει ως μέλος στην καμπάνια #OffOn του οργανισμού Index on Censhorship.

H καμπάνια εστιάζει το ενδιαφέρον της στην προστασία των δικαιωμάτων των χρηστών του διαδικτύου στο πλαίσιο των νομοθετικών εξελίξεων που σχεδιάζονται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχει ως σκοπό να ευαισθητοποιήσει τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις προκλήσεις που ανακύπτουν σε περίπτωση που οι νέες διατάξεις για την Ψηφιακή Αγορά δεν έχουν στο επίκεντρο την προστασία των ελευθεριών και των δικαιωμάτων των χρηστών.

Μπορείτε να μάθετε περισσότερα για αυτήν την εκστρατεία καθώς και για τον οργανισμό Index on Censhorhip εδώ.

Με μεγάλη μας χαρά αποδεχθήκαμε την πρόσκληση της οργάνωσης European Center for Not-for-Profit Law (ECNL) για να αποτελέσουμε μέλος της Ομάδας Εργασίας “Αξιόπιστη Τεχνητή Νοημοσύνη” (Trustworthy AI Working Group) στο πλαίσιο των εργασιών του Mozilla Festival!

Οι εργασίες της ομάδας θα ξεκινήσουν τον Οκτώβριου του 2021! Εάν και η Homo Digitalis έλαβε πρόσκληση συμμετοχής, υπάρχει και ανοιχτή διαδικασία αίτησης συμμετοχής στην ομάδα εργασίας και κάθε οργάνωση που ενδιαφέρεται να λάβει μέρος μπορεί να καταθέσει τη σχετική της αίτηση εδώ.