Γράφει ο Λευτέρης Χελιουδάκης
Πώς θα σου φαινόταν εάν ήσουν με τους φίλους σου ή την οικογένεια σου σε μία συναυλία και χωρίς να το γνωρίζεις κάμερες που χρησιμοποιούν σύστημα αναγνώρισης προσώπων κατέγραφαν την κάθε σου κίνηση; Το σενάριο αυτό δυστυχώς αποτελεί πραγματικότητα στο Ηνωμένο Βασίλειο, και δεν περιορίζεται μόνο σε συναυλίες , αλλά και σε άλλες εκδηλώσεις όπως αγώνες ποδοσφαίρου, ή ακόμα και σε πολυσύχναστους δρόμους, εμπορικά κέντρα και ειρηνικές διαμαρτυρίες!
Προτού μιλήσουμε με λεπτομέρειες για το τι ακριβώς συμβαίνει στο Ηνωμένο Βασίλειο και για το πώς αναγνωρισμένες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών όπως η Privacy International και η Liberty μάχονται κατά αυτού, ας δούμε τι είναι η τεχνολογία αναγνώρισης προσώπων και με ποιες τεχνικές επιτυγχάνεται.
Facial Recognition Software/ Λογισμικό Αναγνώρισης Προσώπου
Το λογισμικό Αναγνώρισης Προσώπου χρησιμοποιείται για την αναγνώριση ή την ταυτοποίηση ενός υποκειμένου με βάση την ψηφιακή του απεικόνιση σε μία φωτογραφία ή ένα βίντεο.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αναγνώριση/ταυτοποίηση ενός ανθρώπου με βάση την εν λόγω τεχνολογία χωρίζεται σε δύο στάδια: Α) την ανίχνευση και καταγραφή μέσω κάμερας συγκεκριμένων χαρακτηριστικών του προσώπου ενός ατόμου, όπως την απόσταση μεταξύ του μετώπου και του σαγονιού, την απόσταση μεταξύ των ματιών, το σχήμα των ζυγωματικών, τις έσω και έξω γωνίες των ματιών και το βάθος αυτών, ή το πλάτος της μύτης, τα οποία δημιουργούν έναν μοναδικό αποτύπωμα του κάθε προσώπου και Β) την εξαγωγή αυτών των χαρακτηριστικών και τη σύγκρισή τους με ψηφιακές απεικονίσεις υποκειμένων σε υπάρχουσες βάσεις δεδομένων.
Διάφορες τεχνικές έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο αυτής της τεχνολογίας. Παραδείγματα αυτών αποτελούν:
-η τρισδιάστατη μέθοδος αναγνώρισης προσώπου η οποία μπορεί να αντιμετωπίζει προβλήματα που δυσχεραίνουν την αναγνώριση/ταυτοποίηση προσώπων, όπως οι αλλαγές στο φωτισμό και στην έκφραση των προσώπων, ή η θέση των προσώπων σε προφίλ,
-η χρήση κάμερας θερμικής απεικόνισης, η οποία αναγνωρίζει το σχήμα του κεφαλιού ενός υποκειμένου, δεν επηρεάζεται από διάφορα αξεσουάρ όπως γυαλιά και μακιγιάζ και λειτουργεί αποδοτικά με μειωμένο ή καθόλου φωτισμό,
-η ανάλυση της υφής του δέρματος του προσώπου, η οποία εστιάζει και φωτογραφίζει ένα μικρό τμήμα της επιφάνειας του προσώπου (skinprint), αναγνωρίζοντας την υφή, τις γραμμές, και τους πόρους στο δέρμα του ατόμου, και
-η χρήση τεχνολογίας Deep Learning, η οποία αποτελεί την πλέον δημοφιλή τακτική τα τελευταία 4 χρόνια στον συγκεκριμένο τομέα, αυξάνοντας την ακρίβεια με την οποία το λογισμικό μπορεί να αναγνωρίζει/ταυτοποιεί διαφορετικά πρόσωπα.
Τί συμβαίνει στο Ηνωμένο Βασίλειο;
Η χρήση τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου χρησιμοποιείται ήδη ως ένα πιλοτικό πρόγραμμα από τις αστυνομικές αρχές του Λονδίνου (London Metropolitan Police) και της Νότιας Ουαλίας (South Wales Police). Δεν υπάρχει καμία νομοθεσία που να επιτρέπει τη χρήση της εν λόγω τεχνολογίας από τις αστυνομικές αρχές, ενώ δεν έχουν εκδοθεί πολιτικές ορθής χρήσης αυτής της τεχνολογίας ή κατευθυντήριες οδηγίες από την κυβέρνηση. Επομένως, δεν υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών.
Τεχνολογία αναγνώρισης προσώπων χρησιμοποιείται χωρίς προηγούμενη ενημέρωση σε φεστιβάλ μουσικής, σε αγώνες ποδοσφαίρου, σε πολυσύχναστους δρόμους και σε διαδηλώσεις.
Για παράδειγμα, τον Μάρτιο του 2018 η αστυνομία της Νότιας Ουαλίας χρησιμοποίησε τη τεχνολογία αυτή σε μία ειρηνική πορεία. Ο κ. Ed Bridges, κάτοικος του Cardiff, συμμετείχε σε αυτή την πορεία και μαζί με την Liberty ξεκίνησαν νομικές δράσεις για τον τερματισμό της χρήσης της εν λόγω τεχνολογίας από τις αστυνομικές αρχές. Λίγους μήνες αργότερα, και συγκεκριμένα τον Οκτώβριο του 2018 αποκαλύφθηκε ότι το Trafford Shopping Center, το τρίτο μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο στο Ηνωμένο Βασίλειο, χρησιμοποιούσε κρυφά για έξι μήνες τεχνολογία αναγνώρισης προσώπων σε συνεργασία με τις αστυνομικές αρχές του Μάντσεστερ (Greater Manchester Police) και σκάναρε τα πρόσωπα περίπου 15 εκατομμυρίων ανθρώπων!
Όπως περιγράψαμε νωρίτερα, τα πρόσωπα των υποκειμένων πρέπει προκειμένου να ταυτοποιηθούν /αναγνωρισθούν να συγκριθούν με απεικονίσεις υποκειμένων σε υπάρχουσες βάσεις δεδομένων. Από πού λοιπόν προέρχονται οι απεικονίσεις που βρίσκονται σε αυτές τις βάσεις δεδομένων;
Διάφορες είναι οι πηγές: Βάσεις Δεδομένων από πολίτες που κάποτε βρέθηκαν υπό κράτηση, αλλά που δεν κρίθηκαν απαραίτητα ένοχοι για κάποια παραβίαση του νόμου, από βάσεις δεδομένων των αστυνομικών αρχών που περιλαμβάνουν ανθρώπους με προβλήματα ψυχικής υγείας, ακόμη και από φωτογραφίες που βρίσκονται σε κοινωνικά δίκτυα!
Η εκστρατεία της Privacy International και της Liberty: Neighbourhood Watched
Δυστυχώς, η χρήση της τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου δεν είναι το μόνο «όπλο» στη διάθεση των αστυνομικών αρχών του Ηνωμένου Βασιλείου. Πλήθος οχληρών και παρεμβατικών τεχνολογιών χρησιμοποιούνται, όπως η παρακολούθηση την κοινωνικών μέσων δικτύωσης ή το απομακρυσμένο hacking σε συσκευές κινητής τηλεφωνίας!
Προκειμένου να ενισχύσουν την ευαισθητοποίηση του κοινού για το τι ακριβώς είναι ικανός να κάνει ο αστυνομικός της γειτονιάς τους, και αποσκοπώντας στην άσκηση πίεσης για μια δημόσια διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς, η Liberty και η Privacy International ξεκίνησαν την εκστρατεία «Neighbourhood Watched».
Η συγκεκριμένη εκστρατεία περιλαμβάνει λεπτομερές επεξηγηματικό υλικό σε απλή γλώσσα που αποτυπώνει με απλό και άμεσο τρόπο τις επιπτώσεις από την χρήση της εκάστοτε τεχνολογίας στα Ανθρώπινα Δικαιώματα.
Χαρακτηριστικά, η χρήση της τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπων, δεν έρχεται σε σύγκρουση μόνο με την προστασία της ιδιωτικότητας. Τόσο η ελευθερία της έκφρασης όσο και η προστασία του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι περιορίζονται αναπόφευκτα, εφόσον όταν γνωρίζεις ότι η παραμικρή σου κίνηση σε δημόσιους χώρους βιντεοσκοπείται και το πρόσωπό σου μπορεί να ταυτοποιηθεί αυτόματα, αλλάζεις την συμπεριφορά σου, και μειώνεις την ενεργή συμμετοχή σου σε διαδηλώσεις και πορείες ή ακόμα και σε εκδηλώσεις ψυχαγωγικού χαρακτήρα.
Βέβαια, σημαντικά προβλήματα δημιουργούνται και αναφορικά με την απαγόρευση των διακρίσεων. Συγκεκριμένα, οι αστυνομικές αρχές συχνά στοχοποιούν συγκεκριμένες κοινότητες ή εκδηλώσεις με αποτέλεσμα να συγκεντρώνεται μεγάλη προσοχή σε αυτές και να ξεφεύγουν από τα «ρανταρ» των αστυνομικών αρχών άλλες παράνομες συμπεριφορές. Επομένως, οι συγκεκριμένες κοινότητες και εκδηλώσεις στιγματοποιούνται, και οδηγούνται αναπόφευκτα στο περιθώριο.