Πάσχα, νηστεία και εθισμός στα social media. Μήπως είναι η ευκαιρία μας για αποχή;
Γράφει η Μαρία Φουλεδάκη
Το Πάσχα είναι ευκαιρία αποτοξίνωσης – όχι μόνο από το κρέας, αλλά και από την υπερβολική χρήση των social media! Όπως προσέχουμε τι τρώμε, ας προσέξουμε και τι «καταναλώνουμε» ψηφιακά.
Σας παρουσιάζουμε λοιπόν 10 +1 Απλές και αποτελεσματικές στρατηγικές για να «νηστέψεις» από τα social media
1. Αυτοπαρατήρηση και περιορισμός της χρήσης των social media
Η αυτοπαρατήρηση είναι το πρώτο και σημαντικότερο βήμα. Παρακολουθήστε για μερικές μέρες, μέσω των εφαρμογών του κινητού σας τον χρόνο που καταναλώνεται στη χρήση των social media. Έπειτα ορίστε συγκεκριμένα χρονικά όρια ημερησίως. Η μέρες αυτές παρέχουν σημαντική βοήθεια καθώς θα βρεθούμε με φίλους, είτε από επιθυμία είτε από ανάγκη θα βγούμε από το σπίτι και το χώρο εργασίας μας. Είναι μια ευκαιρία να αφήσουμε το κινητό στην τσάντα ή στην τσέπη και να απολαύσουμε αυτές τις μέρες. Υπάρχουν εξάλλου πολλές εφαρμογές ιδιαίτερα διαδεδομένες που προσφέρουν εργαλεία παρακολούθησης χρόνου, όπως το forest (android, iOS) αλλά και τα ήδη ενσωματωμένα σε android Digital Wellbeing και για (iOS) Screen Time.
2. Αφαιρέστε εφαρμογές απότο κινητό σας
Τα smartphones μας μοιάζουν με το πασχαλινό τραπέζι. Είναι γεμάτα με εφαρμογές στην επιφάνεια τους, με αποτέλεσμα να είναι εξαιρετικά εύκολο το διαρκές «τσιμπολόγημα». Η διαγραφή από το smartphone μας κάποιων εφαρμογών, ώστε να έχουμε δυνατότητα πρόσβασης σε αυτήν μόνο από υπολογιστή ή από browser περιορίζει κατά συνθήκη σημαντικά την χρήση τους και κυρίως την αλόγιστη χρήση αυτών. Από το 2021 έχω διαγράψει την εφαρμογή Facebook από το κινητό μου, με αποτέλεσμα να το επισκέπτομαι πολύ περιορισμένα μέσα στην εβδομάδα και κυρίως πιο συνειδητά. Δεν εμφανίζονται πλέον notifications που να με αποσπούν απ’ οτιδήποτε άλλο κάνω. Μετά από τέσσερα χρόνια τολμώ να πώ ότι δεν έχω στερηθεί τίποτα από όσα μπορεί να μου προσφέρει το συγκεκριμένο μέσο κοινωνικής δικτύωσης.
3. Η καλή μέρα απότο πρωί φαίνεται
Ξεκινήστε την ημέρα σας μακριά από οθόνες! Οκ, κλείστε το ξυπνητήρι πρώτα… Έρευνες έχουν δείξει πόσο ωφέλιμη είναι για την σωματική και ψυχική υγεία η πρωινή άσκηση. Η άσκηση δεν είναι απαραίτητο να είναι αυτή του Ολυμπιονίκη, ακόμα και μερικές ασκήσεις stretching ή ένας δεκάλεπτος περίπατος γύρω από το τετράγωνο εκτός από μια αναζωογονητική συνήθεια είναι και ένας εξαιρετικός τρόπος απεμπλοκής από τη χρήση του κινητού ή του υπολογιστή χωρίς ακόμα να έχεις πιει την πρώτη γουλιά καφέ. Φορέστε τα ακουστικά σας, βάλτε την αγαπημένη σας playlist και περπατήστε ακόμα και για ελάχιστο χρόνο. Τα αποτελέσματα θα είναι άμεσα και θα σας ενθουσιάσουν.
4. Επιλέξτε τι θα παρακολουθείτε
Αφιερώστε λίγο χρόνο για να ελέγξετε την «προσωπικότητα» των socialmedia σας. Ανατρέξτε στους «φίλους» σας στο Facebook και Instagram αλλά και τις προτιμήσεις σας στο Tik Tok και κάντε ένα γερό ξεσκαρτάρισμα. Όλοι μας ακολουθούμε σελίδες που ίσως είχαν ένα ενδιαφέρον το 2007 που ξεκινήσαμε να έχουμε Social Media οι οποίες πλέον δεν παρουσιάζουν κάτι το συγκλονιστικό ή δραστήριους διαδικτυακούς φίλους που το περιεχόμενο τους δεν μας ενδιαφέρει και εμφανίζονται διαρκώς στο timeline μας. Με τον καιρό, οι λογαριασμοί που ακολουθούμε μπορεί να συσσωρεύονται χωρίς ιδιαίτερη σκέψη. Μια στοχευμένη εκκαθάριση μπορεί να κάνει την εμπειρία σας στα social media πιο υγιή και ουσιαστική. Αφαιρέστε ή κάντε mute λογαριασμούς και φίλους που:
- Δεν συνδέεστε πια μέσα από κοινά ενδιαφέροντα ή αλληλεπίδραση.
- Τους ακολουθήσατε από συνήθεια ή εκ παραδρομής.
Η μείωση των ψηφιακών «θορύβων» σας βοηθά να αποκτήσετε ένα πιο «καθαρό» και θετικό feed, και να εστιάζετε σε ό,τι πραγματικά έχει αξία για εσάς
5. Καθιερώστε μια «ψηφιακή αποτοξίνωση» ημέρας
Οι ανοιξιάτικες Κυριακές είναι η καλύτερη ευκαιρία! Ακόμα κι αν δεν υπάρχει η δυνατότητα εκδρομής και φαγητού με φίλους, η Κυριακή απόμόνη της προσφέρει την αίσθηση της χαλάρωσης. Επιλέξτε την Κυριακή, που -ελπίζω- να ξυπνάτε λίγο πιο αργά, αγοράστε μια Κυριακάτικη εφημερίδα, ξεφυλλίστε τα περιοδικά της, μαγειρέψτε κάτι διαφορετικό, κάντε μια όμορφη βόλτα είτε με το αυτοκίνητο είτε με τα πόδια και αφήστε το κινητό στο σπίτι (εφόσον πάντα οι συνθήκες το επιτρέπουν)
6. Γίνετε πιο δημιουργικοί
Προς θεού, δεν ζητάμε να παρουσιάσετε το Πάσχα του 2026 την έκθεση ζωγραφικής σας. Η δημιουργικότητα μπορεί να έχει πολλές εκφάνσεις. Κλείστε το κινητό και αλλάξτε την διακόσμηση σε ένα χώρο του σπιτιού σας, ακόμα και με πράγματα που υπάρχουν ήδη στο σπίτι. Αναζητήστε στο κινητό σας παλιές φωτογραφίες ή φωτογραφίες με φίλους και ωραίες αναμνήσεις και διαμορφώστε ένα ψηφιακό άλμπουμ, φυτέψτε λουλούδια στο μπαλκόνι σας και δείτε να μεγαλώνουν, ζωγραφίστε κούπες και άλλες τόσες απλές και εύκολες ιδέες που μπορούν να σας απασχολήσουν και να ομορφύνουν την καθημερινότητα σας.
7. Εμπλέξτε φίλους ή οικογένεια
Συμφωνήστε με έναν φίλο να κάνετε μαζί ένα διάλειμμα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ενθαρρύνετε ο ένας τον άλλον. Επικοινωνήστε την πρόοδο σας αλλά και τα οφέλη της και κάντε «brainstorming» για τις εναλλακτικές σας. Το γεγονός ότι δεν είστε μόνοι σας σε αυτήν την προσπάθεια θα βοηθήσει σημαντικά, όπως θα βοηθήσει και η εμπιστοσύνη που έχετε δείξει ο ένας στον άλλο για την επίτευξη του κοινού στόχου.
8. Think before you post
Σκεφτείτε σοβαρά οποιοδήποτε post σας. Πριν μοιραστείτε κάτι είτε αυτό είναι μια ευχάριστη στιγμή, είτε κάποιο επίτευγμα σαςείτε μια είδηση, αναρωτηθείτε γιατί το κάνετε. Πριν μοιραστείτε κάτι, ρωτήστε τον εαυτό σας: «Γιατί το κάνω;» Η ενσυνείδητη χρήση μειώνει τη μηχανική εξάρτηση και ενισχύει την προσωπική αυθεντικότητα.
9. Επιστροφή στην περίοδο πριν τα social media
Πως περνάγαμε άραγε τα καλοκαίρια μαςπριν τα social media, πως κρατούσαμε τις αναμνήσεις ζωντανές, ποιες είναι οι μυρωδιές μας και οι αισθήσεις μας από την προηγούμενη εικοσαετία. Ας δώσουμε την ευκαιρία σε ένα καλό βιβλίο, την αίσθηση του οποίου δεν μπορεί να αντικαταστήσει ούτε το καλύτερο e-book, ας ενωθούμε με την φύση ή ακόμα κι αν είναι δύσκολο αυτό ας αφουγκραστούμε τους ήχους της μεγαλούπολης μας, ας παρακολουθήσουμε διακριτικά και με ενσυναίσθηση τους ανθρώπους γύρω μας, τα χρώματα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κατά τ’ άλλα γκρίζων πολυκατοικιών, ας πλάσουμε ιστορίες με φαντασία ή χωρίς, ας μιλήσουμε με τους ανθρώπους μας με το κινητό στο αθόρυβο, ας τους ακουμπήσουμε, ας τους αφουγκραστούμε. Είναι τόσο ξεχωριστοί οι καφέδες όταν έχει κλείσει το κινητό μας από μπαταρία άρα το story θα ανέβει ετεροχρονισμένα και τα notification θα ελεγχθούν μετά από ώρα.
10. Manifest Your Digital Freedom
Αντί να δεις την αποτοξίνωση σαν στέρηση, δες την ως ευκαιρία να οραματιστείς τη σχέση που θέλεις να έχεις με το διαδίκτυο. Φαντάσου τον εαυτό σου να χρησιμοποιεί τα social media με μέτρο, μόνο για πράγματα που σου δίνουν χαρά, γνώση και έμπνευση. Γράψε σε ένα χαρτί πώς θα ήθελες να μοιάζει η καθημερινότητά σου χωρίς το άγχος της υπερσύνδεσης. Και κάθε μέρα, κάνε ένα μικρό βήμα πιο κοντά σε αυτό το όραμα. Το κλειδί δεν είναι να «κόψεις» κάτι, αλλά να δημιουργήσεις μια νέα ψηφιακή πραγματικότητα που να σε εκφράζει.
+1. Δώσε χρόνο
Η αλλαγή συνηθειών και μάλιστα τόσο έντονων και πολλές φορές απαραίτητων για την κοινωνική μας υπόσταση είναι μια αρκετά δύσκολη και ίσως κάποιες φορές επίπονη προσπάθεια. Κάθε μέρα που θα περιορίζεις έστω και ελάχιστα την χρήση των social media θα είναι μια μικρή νίκη.
Τα social media είναι ένα σπουδαίο τεχνολογικό επίτευγμα το οποίο μας παρέχεται δωρεάν (ή όχι και τόσο δωρεάν αν αναλογιστεί κανείς ότι το πληρώνουμε με τα προσωπικά μας δεδομένα), μας συνδέει με φίλους από μακριά, μας παρέχει σημαντική γρήγορη πληροφόρηση. Ωστόσο, ακόμα και μία μικρή αλλαγή μπορεί να κάνει τη διαφορά. Η κάθε μέρα που αποφεύγεις τη συνεχιζόμενη χρήση των social media είναι μια νίκη για τον εαυτό σου"
Η επιρροή του GDPR στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης μέσα από τη μελέτη περίπτωσης του Facebook
Γράφει η Μαρία Κατσιώτη
Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ (Ελληνική Στατιστική Αρχή, 2023), η πρόσβαση των Ελλήνων στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ) είναι ένας από τους κύριους λόγους χρήσης του Διαδικτύου. Η επίδραση των ΜΚΔ στη ζωή μας μπορεί να είναι θετική (δυνατότητες επικοινωνίας, πρόσβασης σε πληροφορίες, συμμετοχής σε ομάδες κ.α.) αλλά και αρνητική (όπως επιρροή πολιτικής βούλησης, διακρίσεις, εκφοβισμός, εθισμός, παραπληροφόρηση, παράνομη συλλογή και επεξεργασία δεδομένων). Αναφορικά με την προστασία προσωπικών δεδομένων χρηστών, με στόχο τον αποτελεσματικότερο περιορισμό των σχετικών αρνητικών επιπτώσεων (σε σχέση με την Οδηγία 95/46), ο ευρωπαίος νομοθέτης ψήφισε τον GDPR το 2016, ο οποίος τέθηκε σε εφαρμογή το 2018. Στο σημείο αυτό τίθεται το ερώτημα: τελικά ο GDPR έχει συμβάλλει μέχρι στιγμής στον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων των ΜΚΔ στην προστασία προσωπικών δεδομένων χρηστών; Για να δώσουμε μία απάντηση, ας μελετήσουμε την περίπτωση του Facebook ως ΜΚΔ της Meta.
Τι είναι το Facebook, πως λειτουργεί και ποια είναι η σχέση του με τα προσωπικά μας δεδομένα;
Το Facebook είναι μία διαδικτυακή πλατφόρμα που επιτρέπει στους χρήστες να αναπτύσσουν δίκτυα και κοινότητες εντός αυτού και να ανταλλάσσουν μηνύματα, περιεχόμενα και γενικά πληροφορίες (προσωπικά δεδομένα και μη). Αν και οι περισσότεροι χρήστες πιστεύουν ότι οι υπηρεσίες του Facebook παρέχονται δωρεάν, στην πραγματικότητα λανθάνουν. Μέχρι το 2023, το μοντέλο εσόδων του Facebook ήταν αποκλειστικά η διαφήμιση. Το μοντέλο εσόδων διαφήμισης σημαίνει ότι το Facebook συλλέγει και γενικά επεξεργάζεται τα προσωπικά δεδομένα που ο χρήστης παρέχει κατά την εγγραφή του σε αυτό και από την διάδραση του με άλλους χρήστες, με ιστοσελίδες και περιεχόμενα, καθώς και προσωπικά του δεδομένα εκτός πλατφόρμας που παρέχονται από τρίτους με στόχο να καταρτίσει το προφίλ του εκάστοτε χρήστη και να προβαίνει σε στοχευμένες διαφημίσεις επί πληρωμή (από επιχειρηματικούς χρήστες συνήθως για διαφήμιση του προϊόντος τους) βάσει του προφίλ και συμπεριφοράς του (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων, 2020).
Αυτή η αναλυτική (έως ψυχογραφική) κατάρτιση προφίλ σε συνδυασμό με το μέγεθος και τον παγκόσμιο χαρακτήρα της εταιρίας δημιουργεί κινδύνους για τα δικαιώματα και ελευθερίες του ατόμου και ιδίως για την προστασία των προσωπικών δεδομένων του χρήστη, όπως η χειραγώγηση της βούλησης των χρηστών τόσο για καταναλωτικές όσο και για πολιτικές ενέργειες (π.χ. σκάνδαλο Cambridge analytica), η έλλειψη νομιμότητας επεξεργασίας, διαφάνειας, ουσιαστικής ενημέρωσης και ελέγχου του χρήστη επί των προσωπικών του δεδομένων, η αίσθηση της διαρκής παρακολούθησης του, οι ενδεχόμενες διακρίσεις βάσει προφίλ, η στόχευση και η ενδεχόμενη αρνητική επιρροή στην ανάπτυξη των παιδιών.
Πλέον, μετά την ανακοίνωση της Meta τον Οκτώβριο του 2023, το Facebook υιοθέτησε το μοντέλο “pay or consent” (Συνδρομή ή Συγκατάθεση για συμπεριφορική διαφήμιση), παρέχοντας σήμερα στους χρήστες τρεις (στην αρχή ήταν δύο) εναλλακτικές επιλογές για τη χρήση του Facebook: α) με συνδρομή (η οποία είναι πλέον μικρότερη σε σχέση με την αρχική προτεινόμενη λόγω της Γνώμης 08/2024 του ΕΣΠΔ, όπως αναφέρεται παρακάτω), β) με εξατομικευμένες διαφημίσεις και γ) λιγότερο εξατομικευμένες διαφημίσεις (η τρίτη επιλογή δόθηκε μετά από τη Γνώμη 08/2024 του ΕΣΠΔ).
Από το 2016 μέχρι το 2025, ποια ήταν τελικά η επιρροή του GDPR στο Facebook;
Από το 2016 που ψηφίστηκε ο GDPR μέχρι σήμερα, το Facebook έχει προβεί σε πολλές τροποποιήσεις και ενέργειες προς συμμόρφωση με αυτόν κατόπιν σχετικών Πράξεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Προστασίας Δεδομένων (ΕΣΠΔ), Αποφάσεων του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), καθώς και κατόπιν του συνόλου προστίμων που επέβαλε η Ιρλανδική Αρχή Προστασίας Δεδομένων στη Meta Ireland, ως θυγατρική της Meta, για το ΜΚΔ Facebook.
Ειδικότερα, σχετικές Πράξεις του ΕΣΠΔ που έχουν εκδοθεί και έχουν ασκήσει επιρροή στο Facebook είναι ενδεικτικά οι ακόλουθες:
- «Κατευθυντήριες γραμμές 8/2020 σχετικά με τη στόχευση χρηστών μέσων κοινωνικής δικτύωσης (Έκδοση 2.0)».
- “Guidelines 03/2022 on Deceptive design patterns in social media platform interfaces: how to recognise and avoid them (Version 2.0)”.
- “Urgent Binding Decision 01/2023 requested by the Norwegian SA for the ordering of final measures regarding Meta Platforms Ireland Ltd (Art. 66(2) GDPR)”. Βάσει της απόφασης η META δεν μπορεί να χρησιμοποιεί τη «σύμβαση» ή το «έννομο συμφέρον» ως νομική βάση επεξεργασίας για σκοπούς συμπεριφορικής διαφήμισης.
- «Γνώμη 8/2024 σχετικά με την έγκυρη συγκατάθεση στο πλαίσιο μοντέλων συγκατάθεσης ή πληρωμής τα οποία εφαρμόζουν μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες».
Αναφορικά με τα πρόστιμα από την Ιρλανδική Επιτροπή για την Προστασία Δεδομένων, επιβλήθηκαν ενδεικτικά τα ακόλουθα κατά το διάστημα 2022-2024:
- 15/3/2022: Πρόστιμο 17 εκατομμύρια ευρώ στη Meta (Facebook) λόγω έλλειψης τεχνικών και οργανωτικών μέτρων ασφαλείας
- 28/11/2022: Πρόστιμο 265 εκατομμύρια ευρώ στη Meta (Facebook) λόγω έλλειψης προστασίας δεδομένων από το σχεδιασμό και εξ ορισμού (by design and by default)
- 4/1/2023: Πρόστιμο 210 εκατομμύρια ευρώ στη Meta (Facebook) λόγω του ότι δεν νομιμοποιείται να χρησιμοποιεί ως νομική βάση της «σύμβασης» για την συμπεριφορική διαφήμιση ως πράξη επεξεργασίας
- 22/5/2023: Πρόστιμο ρεκόρ 1,2 δισ. Ευρώ στη Meta (Facebook) λόγω παράνομων διαβιβάσεων δεδομένων στις ΗΠΑ, κατόπιν μάλιστα της ακύρωσης της Απόφασης Επάρκειας της Ευρωπαικής Επιτροπής σχετικά με την επάρκεια της προστασίας που παρέχεται από την ασπίδα προστασίας της ιδιωτικής ζωής ΕΕ-ΗΠΑ, δυνάμει της Απόφασης ΔΕΕ Schrems II (2020).
- 17/12/2024 : Πρόστιμο 250 εκατομμύρια ευρώ, μεταξύ άλλων, λόγω του ότι τα συστήματα επεξεργασίας του Facebook δεν ήταν by design και by default σχεδιασμένα σύμφωνα με τον GDPR.
Τέλος, παρακάτω παρουσιάζονται ενδεικτικά κάποιες ενέργειες στις οποίες προέβη η εταιρία σε σχέση με την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων χρηστών στο Facebook προς συμμόρφωση με τον GDPR και τις Πράξεις του ΕΣΠΔ και της Ιρλανδικής Επιτροπής, καθώς και Αποφάσεις του ΔΕΕ:
- Διορισμός Υπεύθυνου Προστασίας Δεδομένων για πρώτη φορά με ανακοίνωση του 2017.
- Aνακοίνωση της Meta ότι από τις 7 Σεπτεμβρίου 2023, η διατλαντική μεταφορά δεδομένων χρηστών του Facebook θα πιστοποιηθεί βάσει του νέου Πλαισίου Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (DPF), το οποίο πράγματι συνέβη (βλέπετε εδώ).
- Αλλαγή της νομικής βάσης για την επεξεργασία δεδομένων για την συμπεριφορική διαφήμιση από τη «σύμβαση» στην νομική βάση της «συγκατάθεσης».
- Για να είναι έγκυρη η «συγκατάθεση», η Meta υιοθέτησε το μοντέλο “pay or consent” με τρεις εναλλακτικές επιλογές, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως.
- Δημιουργία πιο αναλυτικής και «διάφανης» Πολιτικής Προσωπικών Δεδομένων με παραδείγματα, βίντεο και φωτογραφίες. Σύμφωνα με έρευνα (Hanlon & Jones, 2023), μεταξύ των ετών 2005 και 2023, το Facebook ως ΜΚΔ έχει τροποποιήσει την Πολιτική Απορρήτου του 24 φορές, με την πρώτη έκδοση να περιέχει 1.000 λέξεις, ενώ η έκδοση του 2023 να έχει φτάσει τις 11.476 λέξεις.
- Δημιουργία διαφόρων εργαλείων για μεγαλύτερο έλεγχο των προσωπικών δεδομένων των χρηστών και διαφάνεια (π.χ. εργαλείο μεταβίβασης των δεδομένων σε άλλη υπηρεσία και εργαλείο πρόσβασης, διαχείρισης και διαγραφής των παρεχόμενων δεδομένων κ.ά.).
Λαμβάνοντας όλα τα ανωτέρω υπόψη, γίνεται αντιληπτό ότι ο GDPR μέσω των προβλεπόμενων αρμόδιων οργάνων και πράξεων ασκεί επιρροή, έστω και με αργούς ρυθμούς, σε μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες (όπως τα ΜΚΔ) οι οποίες (πολλές φορές υπό το «φόβο» επιβολής προστίμου) προβαίνουν σε ενέργειες συμμόρφωσης, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτόν στην διεκδίκηση του ελέγχου του Υποκειμένου των Δεδομένων επί των προσωπικών του δεδομένων.
Βιβλιογραφία - Αναφορές
Hanlon, A., & Jones, K. (2023, July 07). Ethical concerns about social media privacy policies: do users have the ability to comprehend their consent actions? Journal of Strategic Marketing. doi:10.1080/0965254X.2023.2232817.
Meta. (2024, November 12). Facebook and Instagram to Offer Subscription for No Ads in Europe. Ανάκτηση Μάρτιος 2025.
Ελληνική Στατιστική Αρχή. (2024). ΕΡΕΥΝΑ ΧΡΗΣΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΑΠΟ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ ΚΑΙ ΑΤΟΜΑ.
Ευρωπαικό Συμβούλιο Προσωπικών Δεδομένων. (8/2020, Σεπτέμβριος). Κατευθυντήριες γραμμές 8/2020 σχετικά με τη στόχευση χρηστών μέσων κοινωνικής δικτύωσης-Έκδοση 2.0.
*Η Μαρία Κατσιώτη είναι Δικηγόρος, Msc Law and Informatics.
Νέο Βιβλίο: #FakeYou – Don’t blame the people; don’t blame the Internet. Blame the power
Οι φίλοι μας από την οργάνωση ψηφιακών δικαιωμάτων Xnet δημοσίευσαν πρόσφατα το βιβλίο “Fake You – An Activist’s Guide to Defeating Disinformation Don’t blame the people; don’t blame the Internet. Blame the power”.
Το βιβλίο, κύρια συγγραφέας του οποίου αποτελεί η Simona Levi, αποτελεί έναν οδηγό για ενεργούς πολίτες που επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που υπάρχουν στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή από τις ψευδείς ειδήσεις και να εμποδίσουν τις πολιτικές που χρησιμοποιούν την παραπληροφόρηση για να περιορίσουν τα πολιτικά δικαιώματα και τις ελευθερίες.
Μπορείτε να διαβάσετε και να κατεβάσετε δωρεάν το βιβλίο εδώ.
Με μεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκε η συμμετοχή της Homo Digitalis στο Digital World Summit Greece
Η Homo Digitalis είχε τη μεγάλη τιμή και χαρά να δώσει το παρόν με διπλή εκπροσώπηση στο Digital World Summit Greece, σήμερα Τρίτη 28 Μαΐου στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών!
Συγκεκριμένα, ο Αντιπρόεδρος μας και Partner στην Digital Law Experts (DLE), Στέφανος Βιτωράτος, συμμετείχε ως συντονιστής στο 1ο πάνελ του συνεδρίου, με θέμα “#ΑΙ: Η τομή ανάμεσα σε ρύθμιση και καινοτομία”, σε μία συναρπαστική συζήτηση μαζί με ομιλητές, όπως οι Δημήτρης Γερογιάννης (Πρόεδρος ΑΙ Catalyst), Λίλιαν Μήτρου (Καθηγήτρια, Τμήμα Μηχανικών Πληροφοριακών & Επικοινωνιακών Συστημάτων, Πανεπιστημίου Αιγαίου), Χαράλαμπος Τσέκερης (Προεδρεύων της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής & Τεχνοηθικής), Γιάννης Μαστρογεωργίου (Ειδικός Γραμματέας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού, Προεδρία της Ελληνικής Κυβέρνησης) και Φώτης Δραγανίδης (Διευθυντής Tεχνολογίας Microsoft Hellas).
Η Διευθύντρια μας για ζητήματα Δικαιωμάτων του Ανθρώπου & Τεχνητής Νοημοσύνης, Λαμπρινή Γυφτοκώστα, ήταν ομιλήτρια στο 2ο πάνελ του Digital World Summit Greece 2024, με θέμα “#Κυβερνοασφάλεια, Ασφάλεια των Πολιτών και Τεχνητή Νοημοσύνη“! To πάνελ συντόνισε ο Κωνσταντίνος Αναγνωστόπουλος (Co-founder & Director, Athens Legal Tech), ενώ έδωσαν το παρόν ως ομιλητές και οι Ναταλία Σούλια (Senior Associate | Privacy, Data Protection & Cybersecurity, KG Law FIrm), Θωμάς Δομπρίδης (Προϊστάμενος της Γενικής Διεύθυνσης Κυβερνοασφάλειας του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης), Αντώνης Μπρούμας (Επικεφαλής του τομέα δικαίου και τεχνολογίας, EY Πλατής-Αναστασιάδης) και Στέλλα Τσιτσούλα (Founder, RED.comm, Co-Founder | Women4Cyber GR | Founder Hellenic Cybersecurity Institute)!
Ευχαριστούμε τους διοργανωτές για την ευγενική πρόσκληση, όπως κάθε χρόνο, στο σημαντικό αυτό συνέδριο.
Παρουσιάσαμε με μεγάλη επιτυχία τις δράσεις μας στο InfoRights 2024 στην Κέρκυρα
Η Homo Digitalis είχε τη μεγάλη χαρά να δώσει το παρόν στο Τρίτο Διεπιστημονικό Συνέδριο Info Rights , το οποίο διοργάνωσε η Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας στις 17 & 18 Μαΐου 2024 με τίτλο «Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα την Εποχή της Πληροφορίας: Σημεία αναφοράς ιστορίας, δικαίου, δεοντολογίας και πολιτισμού».
Συγκεκριμένα, το Σάββατο 18 Μαΐου, το μέλος μας Χρήστος Ζαγγανάς εκπροσώπησε τη Homo Digitalis παρουσιάζοντας τις σημαντικές δράσεις μας στον τομέα των Ψηφιακών Δικαιωμάτων στους τρεις πυλώνες ενδιαφέροντός μας, Ευαισθητοποίηση, Συνδιαμόρφωση Πολιτικών Αποφάσεων και Στρατηγικές Νομικές Δράσεις!
Ευχαριστούμε θερμά τους διοργανωτές για την ευγενική πρόσκληση!
H Homo Digitalis με διπλή εκπροσώπηση στο Digital World Summit Greece
Η Homo Digitalis έχει τη μεγάλη τιμή και χαρά να συμμετέχει με διπλή εκπροσώπηση στο Digital World Summit Greece, την Τρίτη 28 Μαΐου στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών!
Συγκεκριμένα, ο Αντιπρόεδρος μας και Partner στην Digital Law Experts (DLE), Στέφανος Βιτωράτος, θα συμμετέχει ως συντονιστής στο 1ο πάνελ του συνεδρίου, με θέμα “#ΑΙ: Η τομή ανάμεσα σε ρύθμιση και καινοτομία”, σε μία συναρπαστική συζήτηση που θα συμμετέχουν ως ομιλητές οι Δημήτρης Γερογιάννης (Πρόεδρος ΑΙ Catalyst), Λίλιαν Μήτρου (Καθηγήτρια, Τμήμα Μηχανικών Πληροφοριακών & Επικοινωνιακών Συστημάτων, Πανεπιστημίου Αιγαίου), Χαράλαμπος Τσέκερης (Προεδρεύων της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής & Τεχνοηθικής), Γιάννης Μαστρογεωργίου (Ειδικός Γραμματέας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού, Προεδρία της Ελληνικής Κυβέρνησης) και Φώτης Δραγανίδης (Διευθυντής Tεχνολογίας Microsoft Hellas).
Η Διευθύντρια μας για ζητήματα Δικαιωμάτων του Ανθρώπου & Τεχνητής Νοημοσύνης, Λαμπρινή Γυφτοκώστα, θα συμμετέχει ως ομιλήτρια στο 2ο πάνελ του Digital World Summit Greece 2024, με θέμα “#Κυβερνοασφάλεια, Ασφάλεια των Πολιτών και #ΤεχνητήΝοημοσύνη“! To πολύ ενδιαφέρον αυτό πάνελ θα συντονίσει ο Κωνσταντίνος Αναγνωστόπουλος (Co-founder & Director, Athens Legal Tech), ενώ θα δώσουν το παρόν ως ομιλητές και οι Ναταλία Σούλια (Senior Associate | Privacy, Data Protection & Cybersecurity, KG Law FIrm), Θωμάς Δομπρίδης (Προϊστάμενος της Γενικής Διεύθυνσης Κυβερνοασφάλειας του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης), Αντώνης Μπρούμας (Επικεφαλής του τομέα δικαίου και τεχνολογίας, EY Πλατής-Αναστασιάδης) και Στέλλα Τσιτσούλα (Founder, RED.comm, Co-Founder | Women4Cyber GR | Founder Hellenic Cybersecurity Institute)!
Μπορείτε να κάνετε εγγραφή και να διαβάσετε περισσότερα για το συνέδριο και το πρόγραμμά του εδώ.
Συμμετέχουμε στο InfoRights 2024 στην Κέρκυρα
Η Homo Digitalis έχει τη μεγάλη χαρά να συμμετέχει στο Τρίτο Διεπιστημονικό Συνέδριο, το οποίο διοργανώνει η Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας στις 17 & 18 Μαΐου 2024 με τίτλο «Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα την Εποχή της Πληροφορίας: Σημεία αναφοράς ιστορίας, δικαίου, δεοντολογίας και πολιτισμού».
Στο Συνέδριο θα εκπροσωπήσει τη Homo Digitalis το μέλος μας Χρήστος Ζαγγανάς, ο οποίος το Σάββατο 18 στις 12:00 θα παρουσιάσει με ομιλία του το έργο της Homo Digitalis για την προστασία ανθρώπινων δικαιωμάτων σε σχέση με την κοινωνία της πληροφορίας στην Ελλάδα!
Ευχαριστούμε θερμά τους διοργανωτές για την πολύ τιμητική πρόσκληση!
Μπορείτε να κάνετε δωρεάν εγγραφή για να παρακολουθήσετε δια ζώσης το συνέδριο ή να διαβάσετε περισσότερα γι’ αυτό εδώ.
Επίκεντρο των διεπιστημονικών θεματικών του συνεδρίου είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα σε σχέση με την πληροφορία όσον αφορά την ιστορία, τη ρύθμιση (δίκαιο και δεοντολογία) και τον πολιτισμό. Συνδιοργανώνεται από το Εργαστήριο Τεκμηρίωσης Πολιτιστικής και Ιστορικής Κληρονομιάς του ΤΑΒΜ, την Ερευνητική Ομάδα IHRC του ΤΑΒΜ, και τη Βιβλιοθήκη και Κέντρου Πληροφόρησης του Ιονίου Πανεπιστημίου με τη συνεργασία της Έδρας UNESCO του Ιονίου Πανεπιστημίου για τις απειλές κατά της πολιτιστικής κληρονομιάς και των σχετικών με την πολιτιστική κληρονομιά δραστηριοτήτων, καθώς και του Δικηγορικού Συλλόγου Κερκύρας και των Μουσειακών Συλλογών Ιονίου Πανεπιστημίου.
Φέρνουμε τις εκδόσεις «Misinformation» και «What The Future Wants» της διεθνούς έκθεσης «The Glass Room» στο ADAF 2024!
Οι εκδόσεις «Misinformation» και «What The Future Wants» της διεθνούς έκθεσης «The Glass Room» της Tactical Tech θα βρίσκονται στο Athens Digital Arts Festival 2024 (ADAF2024)!!
Σε συνεργασία με την Tactical Tech, την έκθεση φέρνουν στην Ελλάδα οι οργανώσεις Homo Digitalis, Digital Detox Experience και Open Lab Athens, με την ομάδα της Ηοmo Digitalis και συγκεκριμένα τα μέλη μας Σοφία Αντωνοπούλου, Αριάνα Ράπτη και Αλκμήνη Γιαννή, να αναλαμβάνουν την επιμέλεια της διοργάνωσης των δύο εκδόσεων για το ADAF 2024!
Το ADAF 2024 θα λάβει χώρα από τις 16 έως τις 26 Μάη στα Πρώην Δικαστήρια Σανταρόζα (Σταδίου 48 & Αρσάκη). Η έκδοση «The Glass Room: Misinformation» θα είναι διαθέσιμη για το κοινό καθ’ όλη τη διάρκεια του φεστιβάλ, ενώ η έκδοση «The Glass Room: What the Future Wants» θα πραγματοποιηθεί με τη μορφή workshop το Σάββατο 18/5 στις 14.00 από τα μέλη μας Σοφία Αντωνοπούλου, Αριάνα Ράπτη και Αλκμήνη Γιαννή.
Μπορείτε να αγοράσετε εισιτήρια για το ADAF 2024 και να διαβάσετε το πλήρες πρόγραμμα του φεστιβάλ εδώ.
Ευχαριστούμε θερμά τα τρία μέλη μας για τον χρόνο, την ενέργεια και την αφοσίωσή τους στη διοργάνωση της έκθεσης αυτής, καθώς και τους διοργανωτές για τη φιλοξενία!
Η έκθεση “The Glass Room” έχει ταξιδέψει σε 61 χώρες στον κόσμο, μετράει 471 βραβευμένες διοργανώσεις και περισσότερους από 350.000 επισκέπτες παγκοσμίως. Στο παρελθόν οι Homo Digitalis, Digital Detox Experience και Open Lab Athens έχουν παρουσιάσει την έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας στην Αθήνα και στο JOIST Innovation Park στη Λάρισα.
Φίλτρα Προσώπου στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης
Γράφει η Αυγή Σαουλίδου*
Στο πλαίσιο της ψηφιακής επανάστασης που χαρακτηρίζει την εποχή μας, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αναδειχθεί σε ένα ισχυρό μέσο που διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο συνδεόμαστε, μοιραζόμαστε εμπειρίες και εκφραζόμαστε στην καθημερινότητά μας. Εντός αυτού του δυναμικού και συνεχώς εξελισσόμενου τοπίου, όπου η εικόνα πρωταγωνιστεί, έχουν γίνει εξαιρετικά δημοφιλή και χρησιμοποιούντα μαζικά από τους χρήστες των social media τα φίλτρα προσώπου (AR Filters). Ενώ αυτά τα φίλτρα συχνά προσδίδουν μία ανάλαφρη και διασκεδαστική διάθεση στις ψηφιακές μας αλληλεπιδράσεις, οι συνέπειες της χρήσης τους δημιουργούν ένα πολύπλευρο ζήτημα που χρήζει προσεκτικής εξέτασης.
Η χρήση των φίλτρων προσώπου (AR Filters) στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Η ταχύτητα με την οποία εναλλάσσονται οι πληροφορίες σήμερα, έχει αναδείξει σε βασικό στοιχείο επικοινωνίας την εικόνα. Μια εικόνα είναι ικανή να εκφράσει συναισθηματικές καταστάσεις, να αναδείξει μηνύματα και να προκαλέσει συναισθήματα πολύ πιο άμεσα και έντονα από ένα κείμενο. Ενώ οι λέξεις λοιπόν μπορούν να μεταδώσουν συγκεκριμένες πληροφορίες, η εικόνα υπερέχει στην απεικόνιση σύνθετων εννοιών προσφέροντας μια ολοκληρωμένη εμπειρία. Όπως συνηθίζουμε να λέμε «μία εικόνα, χίλιες λέξεις». Επιπλέον, η ανάγκη για αποδοχή στα social media, η οποία αποτυπώνεται μέσω των likes στις αναρτήσεις των χρηστών, δημιούργησε την ανάγκη για ψηφιακή επεξεργασία των εικόνων/φωτογραφιών με σκοπό τη βελτίωσή τους. Έτσι οδηγηθήκαμε στην εκτεταμένη χρήση των εργαλείων ψηφιακής επεξεργασίας εικόνας και αργότερα η τάση αυτή επεκτάθηκε στην ευρεία χρήση φίλτρων επαυξημένης πραγματικότητας (AR Filters) που εφαρμόζουν στο πρόσωπο των χρηστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Instagram, TikTok κ.α.). Η μαζική χρήση των φίλτρων προσώπου όμως έχει πολλαπλές συνέπειες, αρχικά στην ιδιωτικότητα των χρηστών και αν προχωρήσουμε λίγο βαθύτερα, έχει κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις τόσο στους ίδιους τους χρήστες των φίλτρων προσώπου, όσο και στους αποδέκτες των ψηφιακά αλλοιωμένων εικόνων.
Οι επιπτώσεις στην ιδιωτικότητα και στην ψυχική υγεία των χρηστών
Η χρήση των φίλτρων προσώπου συνιστά μία νέα πρόκληση για την προστασία της ιδιωτικότητας. Οι εφαρμογές φίλτρων προσώπου, αξιοποιώντας προηγμένη τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου, ανιχνεύουν χαρακτηριστικά προσώπου και τα τροποποιούν. Σε πρώτο επίπεδο, η συλλογή δεδομένων προσώπου εγείρει βάσιμες ανησυχίες που αφορούν τον τρόπο διαχείρισης, δυνητικής εκμετάλλευσης ή ακόμη και κατάχρησης αυτών των δεδομένων, χωρίς την ενημέρωση και συγκατάθεση των χρηστών. Οι χρήστες, λόγω μη επαρκούς πληροφόρησης και παρασυρμένοι από την παιγνιώδη διάθεση που τους καταλαμβάνει όταν χρησιμοποιούν τέτοιου είδους εφαρμογές, είναι πιθανό να εκθέσουν ακούσια τα προσωπικά τους δεδομένα. Ακόμη, οι επιπτώσεις της ευρείας χρήσης τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου επεκτείνονται πέρα από το άτομο, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη και αποδοχή μίας κουλτούρας παρακολούθησης.
Σε δεύτερο επίπεδο, ενώ τα φίλτρα προσώπου στοχεύουν είτε να βελτιώσουν αισθητικά τις εικόνες είτε να διασκεδάσουν τους χρήστες, συμβάλλουν επίσης στην ανάπτυξη ενός ψηφιακού τοπίου, όπου διαστρεβλώνονται ολοένα και περισσότερο οι αντιλήψεις για την ταυτότητα και την ομορφιά. Η συνεχής έκθεση των χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε εξιδανικευμένες, ψηφιακά αλλοιωμένες εικόνες έχει παρατηρηθεί ότι επηρεάζει σημαντικά την αυτοεκτίμηση και δημιουργεί στρεβλή αντίληψη για την εικόνα των ατόμων. Ιδίως οι χρήστες νεότερων ηλικιών συνιστούν πιο ευάλωτες και επιρρεπείς ομάδες. Μάλιστα έρευνες των τελευταίων ετών έχουν συσχετίσει την εκτεταμένη χρήση φίλτρων προσώπου με την αύξηση των αισθητικών επεμβάσεων στις νεαρές ηλικίες. Ενδεικτικός του φαινομένου είναι ο όρος “Snapchat Dysmorphia”, ο οποίος περιγράφει την αίσθηση αποσύνδεσης που βιώνουν κάποιοι χρήστες μεταξύ της πραγματικής τους εμφάνισης και των εικόνων που μοιράζονται με τον κόσμο. Οι σημαντικές αυτές κοινωνικές επιπτώσεις της καθιέρωσης μη ρεαλιστικών προτύπων ομορφιάς αναδεικνύουν την ευθύνη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αναφορικά με την χρήση νέων τεχνολογιών.
Νομοθετικές Ρυθμίσεις και Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη
Σε απάντηση στις προκλήσεις που θέτουν τα φίλτρα προσώπου, κυβερνήσεις και φορείς ενεργούν για την καθιέρωση νομοθεσίας που αφορά στην τους στο διαδίκτυο, στην χρήση τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου και στην προστασία των προσωπικών δεδομένων. Αυτή η νομοθεσία αντικατοπτρίζει την αναγνώριση της ανάγκης ισορροπίας μεταξύ της καινοτομίας και της προστασίας των ψηφιακών δικαιωμάτων.
Ενδεικτικά, σύμφωνα με τον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων (GDPR), τα βιομετρικά δεδομένα, τα οποία συλλέγονται κατά τη χρήση τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου, συνιστούν ευαίσθητα δεδομένα, η επεξεργασία των οποίων επιτρέπεται μόνο κατ’ εξαίρεση. Επιπλέον, σχετικά με την χρήση τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου, η Συμβουλευτική Επιτροπή της Σύμβασης για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της αυτόματης επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα έχει εκδώσει σχετικές κατευθυντήριες γραμμές το 2021 (Guidelines on facial recognition, 2021). Σχετικά με τον αντίκτυπο στην ψυχική υγεία των χρηστών, κάποιες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Νορβηγία και η Γαλλία έχουν θεσπίσει ήδη νομοθεσία, σύμφωνα με την οποία οι influencers, εφόσον χρησιμοποιούν φίλτρα προσώπου, είναι υποχρεωμένοι/ες να κάνουν σχετική αναφορά στις αναρτήσεις τους προκειμένου να μην παραπλανούν τους αποδέκτες του περιεχομένου τους.
Ωστόσο, τα μέσα κοινωνικής ως κύριοι πάροχοι αυτών των τεχνολογιών έχουν σημαντική ευθύνη και οφείλουν να αναλάβουν ενεργό ρόλο για τη διασφάλιση της ενημέρωσης των χρηστών και της υπεύθυνης χρήσης των φίλτρων προσώπου, υιοθετώντας διαφανείς πολιτικές, ισχυρούς μηχανισμούς συναίνεσης και διασφαλίσεις κατά της κατάχρησης. Στόχος θα πρέπει να είναι η επαρκής ενημέρωση των χρηστών και η προώθηση ενός ψηφιακού περιβάλλοντος που δίνει προτεραιότητα στην ευημερία των χρηστών.
Συμπέρασμα
Παρά το γεγονός ότι τα φίλτρα προσώπου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν αδιαμφισβήτητα φέρει επανάσταση στην ψηφιακή αυτοέκφραση, ο αντίκτυπός τους στα ψηφιακά δικαιώματα δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Η προστασία της ιδιωτικής ζωής, η συναίνεση, η παραπλάνηση, η ανάπτυξη μη ρεαλιστικών προτύπων ομορφιάς και η επίδραση αυτών στην ψυχολογία των χρηστών συνιστούν περίπλοκα ζητήματα με πολλές προεκτάσεις, τα οποία απαιτούν ανάλυση και αντιμετώπιση.
Η εύρεση ισορροπίας μεταξύ της προώθησης της καινοτομίας και της εφαρμογής αποτελεσματικών κανονιστικών μέτρων είναι κρίσιμη κατά την περιήγησή μας στον δυναμικό χώρο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Καθώς εξερευνούμε τις δυνατότητες της επαυξημένης πραγματικότητας και της ψηφιακής αυτοέκφρασης, είναι επιτακτικό να δοθεί προτεραιότητα στην προστασία των ατομικών δικαιωμάτων αλλά και στην διαφύλαξη της ψυχικής υγείας των χρηστών. Έτσι θα διασφαλιστεί ότι ο ψηφιακός χώρος παραμένει ένας τόπος όπου οι χρήστες μπορούν ελεύθερα να εκφράζονται χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο την ιδιωτικότητά, την αυτονομία και την ευημερία τους.
*Η Αυγή Σαουλίδου είναι Νομικός και Υπεύθυνη Προστασίας Δεδομένων στο Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας.