Γράφουν οι Νικολέττα Γεωργακοπούλου, Χαράλαμπος Δάφτσιος και Αναστάσιος Αραμπατζής*

Στις 25 Μαρτίου, οι Έλληνες γιορτάζουμε την Ημέρα της Ανεξαρτησίας μας, σε ανάμνηση της εξέγερσης του 1821, σηματοδοτώντας μια κομβική στιγμή στην ιστορία του έθνους μας, όπου ο αγώνας για ταυτότητα και κυριαρχία θριάμβευσε. Αυτό το ιστορικό γεγονός συμβολίζει όχι μόνο την αναζήτηση της εθνικής ελευθερίας, αλλά και τη διαρκή ανθρώπινη προσδοκία για αυτοδιάθεση και ταυτότητα.

Στη σημερινή ψηφιακή εποχή, ένας παρόμοιος αγώνας εκτυλίσσεται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω της εφαρμογής του πλαισίου eIDAS και της εμφάνισης των πορτοφολιών ευρωπαϊκής ψηφιακής ταυτότητας (EUDI). Ο αγώνας αυτός, κατά αναλογία της Ελληνικής Επανάστασης, είναι ένα σύγχρονο ταξίδι προς την ψηφιακή κυριαρχία, με στόχο την καθιέρωση ασφαλών, επαληθεύσιμων και καθολικά αποδεκτών ψηφιακών ταυτοτήτων για τους πολίτες της ΕΕ.

Η μάχη για την ταυτότητα

H Επανάσταση του 1821 δεν ήταν απλώς μια στρατιωτική αντιπαράθεση, αλλά μια βαθιά διεκδίκηση της πολιτιστικής και εθνικής ταυτότητας, ενσαρκώνοντας τη συλλογική λαχτάρα για αυτοδιοίκηση και αναγνώριση στην παγκόσμια σκηνή. Ήρωες όπως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα έγιναν σύμβολα αυτής της μάχης, αναβιώνοντας το θάρρος και την ανθεκτικότητα που απαιτούνται για τη σφυρηλάτηση της ταυτότητας ενός έθνους. Η Επανάσταση αφορούσε τόσο τη δημιουργία μιας μοναδικής ελληνικής ταυτότητας όσο και την απόκτηση αυτονομίας, με το νεοσύστατο κράτος να επιδιώκει να συνδεθεί με το αρχαίο παρελθόν του και να θέσει τα θεμέλια για ένα κυρίαρχο μέλλον.

Στο σύγχρονο ψηφιακό πεδίο, η ΕΕ αντιμετωπίζει τη δική της μάχη για την ταυτότητα, αντιμετωπίζοντας τις πολυπλοκότητες της διαφύλαξης των προσωπικών δεδομένων και της καθιέρωσης αξιόπιστων ψηφιακών ταυτοτήτων για τους πολίτες της. Η κλοπή ταυτότητας, οι παραβιάσεις της ιδιωτικής ζωής και οι κυβερνοεπιθέσεις αποτελούν σύγχρονα ισοδύναμα των προκλήσεων που αντιμετωπίσαμε οι Έλληνες στον αγώνα μας για ανεξαρτησία. Όπως οι πρόγονοί μας  αγωνίστηκαν για το δικαίωμα να ορίσουν την εθνική τους ταυτότητα, έτσι και οι σημερινοί πολίτες και θεσμοί της ΕΕ αγωνίζονται για την εξασφάλιση ψηφιακών ταυτοτήτων που εξασφαλίζουν την ιδιωτικότητα, την αποτελεσματικότητα και την εμπιστοσύνη στις διαδικτυακές αλληλεπιδράσεις.

Και στις δύο εποχές, το βασικό θέμα είναι η ταυτότητα – άλλοτε εθνική, τώρα ψηφιακή. Οι αγώνες αυτοί υπογραμμίζουν τη σημασία της ταυτότητας και της αυτοδιάθεσης ως ακρογωνιαίων λίθων της ελευθερίας και της κυριαρχίας σε κάθε εποχή.

eIDAS και EUDI: Το πλαίσιο της ψηφιακής ελευθερίας

O eIDAS, κανονισμός της ΕΕ που τέθηκε σε ισχύ το 2014, είναι σχεδιασμένος να διευκολύνει την ψηφιακή αλληλεπίδραση μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επιτρέποντας την ασφαλή ηλεκτρονική ταυτοποίηση και τις ψηφιακές υπογραφές για διασυνοριακές συναλλαγές. Στόχος του είναι να χτίσει ψηφιακή εμπιστοσύνη και να διασφαλίσει την ασφάλεια στις ηλεκτρονικές συναλλαγές, ενισχύοντας έτσι την ψηφιακή κυριαρχία εντός της ΕΕ.

Τα πορτοφόλια ευρωπαϊκής ψηφιακής ταυτότητας (EUDI) αποτελούν μέρος της προσπάθειας της ΕΕ να ενισχύσει επιπλέον την ψηφιακή κυριαρχία, προσφέροντας στους πολίτες έναν ασφαλή και εύκολο τρόπο για τη διαχείριση της ψηφιακής τους ταυτότητας και πρόσβασης σε διάφορες υπηρεσίες. Στόχος η ενίσχυση της ψηφιακής αυτονομίας και η εξοικονόμηση χρόνου, μέσω της απαλοιφής της γραφειοκρατίας. Τα EUDI επιτρέπουν την ασφαλή επαλήθευση ταυτότητας, την ψηφιακή υπογραφή εγγράφων και την πρόσβαση σε δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες, διευκολύνοντας την καθημερινή ζωή και ενισχύοντας την ασφάλεια και την ιδιωτικότητα των πολιτών της ΕΕ. Πιο συγκεκριμένα, ο πολίτης θα επιλέγει τι θα κοινοποιεί και σε ποιον κάθε φορά.

Κυριαρχία: Δρόμοι Παράλληλοι

Ο αγώνας της Ελλάδας για ανεξαρτησία αλλά και η σύγχρονη προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για επίτευξη ψηφιακής κυριαρχίας αποτελούν δρόμους παράλληλους στον αγώνα για αυτοδιάθεση.

Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, η ενότητα και οι κοινές αξίες έχουν καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση των προκλήσεων, αντικατοπτρίζοντας την ισχύ της συλλογικής προσπάθειας έναντι της ατομικής. Επιπλέον, η ασφάλεια, είτε πρόκειται για την προστασία των συνόρων είτε για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, παραμένει κεντρική προτεραιότητα, απαραίτητη για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτών. Έτσι, και οι δύο διαδρομές προς την κυριαρχία -η εθνική και η ψηφιακή- επισημαίνουν την αξία της ενότητας, των κοινών αξιών και της ασφάλειας, ως θεμελιώδη στοιχεία για την προώθηση της αυτοδιάθεσης και την αντιμετώπιση των προκλήσεων σε κάθε περίπτωση.

Μελλοντικές Προκλήσεις και Δυνατότητες

Η ενεργή συμμετοχή των Ελλήνων πολιτών σε  πρωτοβουλίες ψηφιακής ταυτότητας, όπως το EUDI, αποτελεί μια σπουδαία ευκαιρία για σύγχρονη συμμετοχή στη δημοκρατική διαδικασία. Μέσω της ενσωμάτωσης σε αυτό το ψηφιακό οικοσύστημα, οι Έλληνες πολίτες ενδυναμώνουν τη δική τους φωνή και συμβάλλουν στην κατασκευή μιας πιο ανοιχτής, διαδραστικής και διαφανούς κοινωνίας. Είναι άραγε, η ενεργός συμμετοχή στην ψηφιακή εποχή είναι πλέον ένας ουσιαστικός τρόπος για την ενίσχυση της δημοκρατίας και της προσωπικής ελευθερίας;

Τα EUDI έχουν τη δυνατότητα να επαναπροσδιορίσουν την ιδιότητα του πολίτη. Επιτρέποντας την ασφαλή αποθήκευση και διαχείριση προσωπικών δεδομένων, ενισχύουν την ιδιωτικότητα μέσω ελεγχόμενης πρόσβασης και συναίνεσης. Η ψηφιακή ταυτότητα διευκολύνει την ασφαλή αλληλεπίδραση με δημόσιες υπηρεσίες και ιδιωτικές εταιρείες, προσφέροντας προστασία από απάτες και κυβερνοεπιθέσεις. Αυτή η εξέλιξη υπόσχεται μια νέα εποχή ψηφιακής αυτονομίας, διασφαλίζοντας την ασφάλεια και την εμπιστοσύνη στις ψηφιακές συναλλαγές, ενώ ταυτόχρονα ενδυναμώνει τη δημοκρατική συμμετοχή μέσω της ψηφιακής πρόσβασης. Ωστόσο, κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις και δεν υπάρχουν μόνο πλεονεκτήματα.

Τελικές Σκέψεις και Προβληματισμοί

Στην εποχή μας, όπου η ελαχιστοποίηση του χρόνου για την εκτέλεση εργασιών είναι  το πλέον ζητούμενο, το  EUDI  φαντάζει ως ένα εξαιρετικό εργαλείο.Είναι πολύ λογικό  πολλοί από εμάς να εντυπωσιαστούμε από τις δυνατότητες του. Ωστόσο, με μια δεύτερη ανάγνωση προβληματιζόμαστε τόσο για τεχνικά και ρυθμιστικά όσο και για κοινωνικά ζητήματα που θα ανακύψουν. Υπάρχουν εγγυήσεις για ασφάλεια και διαλειτουργικότητα των συστημάτων; Θα έχουμε πάντα πρόσβαση στα δεδομένα μας ή υπάρχει ο κίνδυνος να αποκλειστούμε λόγω τεχνικού σφάλματος; Έπειτα, διασφαλίζεται η ιδιωτικότητα, εμπιστευτικότητα και η προστασία των προσωπικών δεδομένων ενιαία σε όλα τα κράτη-μέλη; Περαιτέρω, η κοινωνία είναι έτοιμη να ξανασυστηθεί ψηφιακά και να μεταβεί σε ένα άυλο κόσμο και να γνωρίσει τους κινδύνους του; Ο πολίτης, έχει την ελευθερία να διαμορφώσει αυτό το πλαίσιο ή θα ενταχθεί σε ένα ήδη ρυθμισμένο πλαίσιο  χωρίς δυνατότητα ελεύθερης δράσης;

Αυτή η εξέλιξη υπόσχεται μια νέα εποχή ψηφιακής αυτονομίας, η οποία ωστόσο απαιτεί ορισμένες θυσίες. Οι υποχωρήσεις που πρέπει να γίνουν  ενδεχομένως να είναι δυσανάλογες και ενδεχομένως να μην υπάρχει “κουμπί” αναίρεσης και επιστροφής στην προτέρα κατάσταση.

* Η Νικολέττα Γεωργακοπούλου είναι Δικηγόρος – DPO, ο Χαράλαμπος Δάφτσιος, είναι Σύμβουλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού και ο Αναστάσιος Αραμπατζής είναι Επαγγελματίας & Αρθρογράφος Κυβερνοασφάλειας