Γράφει η Νίκη Γεωργακοπούλου*

Σήμερα έχει τελικό μπασκετ και θα μαζευτούμε μεγάλη παρέα στο σπίτι. Αύριο είναι ο τελικός του αγαπημένου μου μουσικού διαγωνισμού και θέλουμε να το γιορτάσουμε . Μέσα σε όλα αυτά έχει πολλή ζέστη και  στη δουλειά τελειώνουμε πολύ αργά. Ωστόσο δεν αγχώνομαι για τις προμηθειες και για τα ποτά γιατί έχω έξυπνες συσκευές στο σπίτι  και τις έχω συγχρονίσει με το email μου όλες. Το ψυγείο ξέρει τις προτιμήσεις μου και μάλιστα εντοπίζει τις προσφορές στο internet και κάνει την αντίστοιχη παραγγελία για εμένα. Επομένως δεν αγχώνομαι ιδιαίτερα. Θα χρειαστεί να το ενημερώσω μόνο ότι θα έρθει και η παρέα μου για να υπολογίσει ανάλογα την παραγγελία.

Αυτό δεν είναι ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας αλλά πραγματικότητα…

Η ιδέα των έξυπνων συσκευών εκφράστηκε για πρώτη φορά το 1990 με τον όρο Internet of Things (IoT).   Ο όρος “things” αναφέρεται στα πράγματα εν ευρεία εννοία και δεν αφορά κάποιο συγκεκριμένο προϊόν. Ενδεικτικά μπορεί να είναι αυτοκίνητο με συνδεδεμένους αισθητήρες, ψυγείο, κλιματιστικό , φώτα και πολλά άλλα προϊόντα τεχνολογίας. Η βασική ιδέα του ΙοΤ είναι η διασύνδεση και η επικοινωνία  ποικίλων συσκευών είτε σε τοπικό είτε σε παγκόσμιο δίκτυο, δηλαδή το διαδίκτυο. Η τεχνολογία αυτή αποσκοπεί στον χειρισμό των περισσότερων συσκευών από μία κεντρική συσκευή, το κινητό ή τον υπολογιστή του χρήστη. Η τεχνολογία αυτή είναι αδιαμφισβήτητα γοητευτική, ωστόσο, εγείρονται και κάποιοι προβληματισμοί, οι οποίοι θα αναφερθούν παρακάτω.

Τι είναι και Πώς  λειτουργεί το ΙοΤ

Το IoT (Internet of Things) αναφέρεται λοιπόν  σε ένα δίκτυο συνδεδεμένων συσκευών, μέσω του οποίου επιτυγχάνεται η  επικοινωνία μεταξύ των συσκευών αυτών στο διαδίκτυο και κυρίως αξιοποιώντας τεχνολογίες και υπηρεσίες Cloud. Η χρήση τεχνολογιών Cloud εξυπηρετεί στην ανταλλαγή και αποθήκευση δεδομένων προκειμένου να βελτιώσει την εμπειρία του χρήστη.

Τα πράγματα αυτά είναι προϊόντα που φέρουν αισθητήρες (sensors), έχουν εγκατεστημένο  λογισμικό και έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο (internet) προκειμένου να επιτευχθεί η επικοινωνία με τις άλλες συσκευές αλλά και τα κεντρικά συστήματα μέσω των οποίων διαχέεται η πληροφορία.

Πιο συγκεκριμένα,  οι έξυπνες συσκευές συνδέονται με το internet ή σε τοπικό δίκτυο και εν συνεχεία μπορούν να χρησιμοποιήσουν ποικίλα πρωτόκολλα επικοινωνίας (Wi-Fi,Bluetooth, Zigbee, 5G) για την επικοινωνία με τον χρήστη. Στη συνέχεια, συλλέγουν δεδομένα του χρήστη και τα αποστέλλουν στο Cloud προκειμένου να επεξεργαστούν. Στο στάδιο της επεξεργασίας γίνεται η συλλογή, η ανάλυση και η ερμηνεία των δεδομένων για την εξαγωγή ουσιαστικών πληροφοριών. Παράλληλα με την διαδικασία συλλογής δεδομένων του χρήστη, οι αισθητήρες (sensors) που είναι ενσωματωμένοι στις συσκευές ΙοΤ συλλέγουν συνεχώς δεδομένα από το περιβάλλον τους.

Έπειτα, τα δεδομένα που έχουν  συλλεχθεί μεταδίδονται μέσω δικτύου στο Cloud, επεξεργάζονται, αναλύονται και η έξυπνη συσκευή “προσαρμόζεται” στην αντίστοιχη συνθήκη και εκτελείται μία συγκεκριμένη εργασία. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε κάθε στάδιο, ο χρήστης μπορεί να αλληλεπιδρά με την έξυπνη συσκευή μέσω μιας εφαρμογής που έχει εγκαταστήσει στο smartphone του και έχει πραγματοποιήσει εγγραφή με το email του.

Πόσα ξέρουν οι συσκευές για τους χρήστες τους;

Οι αισθητήρες των έξυπνων συσκευών  “διαβάζουν” τις συνθήκες του περιβάλλοντος ώστε να δοθεί η αντίστοιχη εντολή για την κατάλληλη ενέργεια. Για παράδειγμα, οι αισθητήρες ενός έξυπνου κλιματιστικού  “διαβάζουν” τη θερμοκρασία του χώρου, την υγρασία καθώς και την έκταση του, προκειμένου να προσαρμόσουν το πρόγραμμα του κλιματιστικού αναλόγως. Επιπλέον, το έξυπνο αυτό κλιματιστικό, ο χρήστης μπορεί να το χειρίζεται απομακρυσμένα από το κινητό του τηλέφωνο μέσω της εγκατεστημένης εφαρμογής στο κινητό του, ώστε να διαμορφώσει το ιδανικό περιβάλλον για την επιστροφή του στο χώρο.

Η έξυπνη συσκευή  χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνολογίες (NLP, deep learning και τεχνητή νοημοσύνη), “μαθαίνει¨ και αποθηκεύει τις προτιμήσεις του χρήστη στο Cloud, ώστε την επόμενη φορά το κλιματιστικό να δημιουργήσει το τέλειο περιβάλλον για τον χρήστη. Περαιτέρω, το email που χρησιμοποιεί ο χρήστης,  μπορεί να αποκαλύψει το διαδικτυακό προφιλ του και το υλικο αυτό να αποτελέσει υλικό εκπαίδευσης της έξυπνης συσκευής, προκειμένου το κλιματιστικό να “προσαρμοστεί” στις ανάγκες του.

Αντίστοιχο παράδειγμα έξυπνης συσκευής αποτελεί το ψυγείο. Οι ειδικοί ενσωματωμένοι αισθητήρες διαβάζουν τα barcodes και άλλες πληροφορίες των τροφίμων και των ποτών, ώστε να γνωρίζει τι προϊόντα προτιμά ο χρήστης, τι ποσότητες που  καταναλώνει, την ημερομηνία λήξης των προϊόντων,  ώστε να  προειδοποιεί για έγκαιρη κατανάλωση. Περαιτέρω, το ψυγείο μπορεί να μάθει τις διατροφικές ανάγκες του χρήστη και σε συνδυασμό με κάποια στοιχεία υγείας, να προτείνει διαιτολόγιο. Επιπλέον, ο χρήστης μπορεί απομακρυσμένα να ελέγξει τι έχει στο ψυγείο του και να κάνει μια αντίστοιχη παραγγελία στο super market. Όλες αυτές οι πληροφορίες συγχρονίζονται με το email του χρήστη, αποθηκεύονται στο Cloud, προκειμένου ο χρήστης να έχει πρόσβαση σε όλες αυτές τις πληροφορίες ανά πάσα στιγμή.

Προβληματισμοί

Αδιαμφισβήτητα πρόκειται για μια πολύ γοητευτική τεχνολογία που εύκολα μπορεί να συναρπάσει το χρήστη με τις δυνατότητες και τις διευκολύνσεις που προσφέρονται. Ωστόσο εγείρονται ενδιαφέροντα ερωτήματα.

Μπορούν οι κατασκευαστές των έξυπνων συσκευών να μάθουν πράγματα για εμάς τους χρήστες; Τι μάθαινουν για εμάς; Πού αποθηκεύεται αυτή η πληροφορία; Με ποιο τρόπο επεξεργάζονται όλα αυτά τα δεδομένα και τι συμπεράσματα βγάζουν για εμάς; Πού βρίσκονται οι κατασκευαστές όλων αυτών των συσκευών και πού αποθηκεύονται όλες αυτές οι πληροφορίες για εμάς; Συνάγεται λοιπόν πώς το απόρρητο και η ασφάλεια των δεδομένων μας τίθενται υπό συζήτηση. Η διασφάλιση της ασφάλειας των συσκευών IoT και η προστασία των δεδομένων όλων ημών των χρηστών αποτελούν μείζον θέμα.

Επιπλέον, η διαχείριση ενός μεγάλου αριθμού συνδεδεμένων συσκευών μπορεί να είναι πολύπλοκη καθώς όλες αυτές οι διαφορετικές συσκευές και πλατφόρμες πρέπει να συνεργάζονται απρόσκοπτα και να αλληλεπιδρούν χωρίς διακοπές. Σήμερα, είναι τεχνολογικά εφικτό κάτι τέτοιο; Τι σημαίνει αυτό για τον χρήστη;

Επίλογος

Το IoT αποτελεί  μια σημαντική τεχνολογική πρόοδο, συνδέοντας τον φυσικό και τον ψηφιακό κόσμο για τη δημιουργία εξυπνότερου  και πιο ευέλικτου περιβάλλοντος.  Ο άνθρωπος βελτιώνει τη ζωή του και εξοικονομεί πολύτιμο χρόνο. Ποιο είναι όμως το κόστος για την κατάκτηση και χρήση αυτών των τεχνολογίων; Με ποιο τρόπο εξαγοράζεται αυτή η εξοικονόμηση χρόνου; Πόσο πολύτιμα είναι τα δεδομένα όλων ημών των χρηστών και πώς αξιοποιούνται από τις εταιρείες; Οι εταιρείες αυτές μοιράζονται τα δεδομένα μας με τρίτες εταιρείες, ξένες προς εμάς; Ποιος είναι ο σκοπός της ανταλλαγής των δεδομένων μας;

*Η Νίκη Γεωργακοπούλου είναι απόφοιτη της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ και κάτοχος MSc “Δικαιο και Πληροφορική” του ΠΑΜΑΚ. Στη διπλωματική της εργασία ασχολήθηκε με το Βlockchain και τα Smart Legal Contracts.