Υπογράφουμε κοινή επιστολή οργανώσεων της ΚτΠ για το AI Summit και την προστασία του περιβάλλοντος
Λίγο πριν από τη Σύνοδο Δράσης για την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ Summit) στη Γαλλία, περισσότερες από 100 οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών από όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Homo Digitalis, απευθύνουν ένα επείγον μήνυμα προς τις κυβερνήσεις και τους ηγέτες της βιομηχανίας: Το περιβαλλοντικό και ανθρώπινο κόστος της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι υπερβολικά υψηλό – χρειάζονται άμεσες δράσεις.
Οι 5 βασικές μας διεκδικήσεις:
–Κατάργηση των ορυκτών καυσίμων
–Περιορισμός της υπολογιστικής κατανάλωσης
–Διασφάλιση υπεύθυνων αλυσίδων εφοδιασμού
–Ενίσχυση της δίκαιης συμμετοχής
–Προώθηση ουσιαστικής διαφάνειας
Ήρθε η ώρα η Τεχνητή Νοημοσύνη να γίνει βιώσιμη, δίκαιη και υπόλογη.
Διαβάστε τις πλήρεις απαιτήσεις μας αναλυτικά εδώ.
Μπορείτε να υπογράψετε τη κοινή δήλωση εδώ.
Η Ψηφιοποίηση της Δικαιοσύνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της Τεχνητής Νοημοσύνης
Γράφει η Καλλιόπη Τερζίδου*
Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) είναι ενεργή εδώ και αρκετά χρόνια στην θέσπιση κανόνων και συστάσεων για την ψηφιοποίηση της διοίκησης των δικαστηρίων, μεταξύ άλλων μέσω συστημάτων ΤΝ. Κύρια προτεραιότητά της είναι η διασφάλιση του σεβασμού του δικαιώματος σε μία δίκαιη δίκη, εξασφαλίζοντας την ελεύθερη και πραγματική προσφυγή των πολιτών σε ανεξάρτητα και αμερόληπτα δικαστήρια. Η δράση αυτή της ΕΕ για την ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης στα Κράτη Μέλη αντικατοπτρίζεται στον Κανονισμό για την ΤΝ. Το Προοίμιο 61 του Κανονισμού διακρίνει μεταξύ συστημάτων που προορίζονται για «αμιγώς βοηθητικές διοικητικές δραστηριότητες», όπως η ανωνυμοποίηση δικαστικών αποφάσεων, και συστημάτων που προορίζονται ή επηρεάζουν στην πράξη την απονομή δικαιοσύνης, δηλαδή συστημάτων για «την παροχή συνδρομής σε δικαστικές αρχές κατά την έρευνα και την ερμηνεία των πραγματικών περιστατικών και του νόμου και κατά την εφαρμογή του νόμου σε συγκεκριμένο σύνολο πραγματικών περιστατικών» [1].
Στη δεύτερη περίπτωση, τα συστήματα ΤΝ χαρακτηρίζονται ως ‘υψηλού κινδύνου,’ διότι μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τις ατομικές ελευθερίες, όταν υποκαθιστούν τους δικαστές στην τελική λήψη αποφάσεων. Τα συγκεκριμένα συστήματα επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται από τις δικαστικές αρχές, ωστόσο οι πάροχοι τους πρέπει να συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις των Άρθρων 8-15 του Κανονισμού. Αυτές οι απαιτήσεις αφορούν θέματα διαχείρισης κινδύνων, όπως οι διακρίσεις, καθ’ όλη τη διάρκεια λειτουργίας των συστημάτων, προστασίας (προσωπικών) δεδομένων, διαφάνειας και ανθρώπινης εποπτείας.
Σε κάθε περίπτωση, η διάκριση αυτή του Προοιμίου περισσότερο μπερδεύει παρά βοηθάει τους εθνικούς νομοθέτες (και κατ’ επέκταση τις δικαστικές αρχές) στην επιτυχή ψηφιοποίηση της διοίκησης των δικαστηρίων μέσω συστημάτων ΤΝ. Συγκεκριμένα, το Προοίμιο 61 του Κανονισμού προβαίνει σε μια εντελώς επιφανειακή κατηγοριοποίηση των συστημάτων ΤΝ για τον τομέα της δικαιοσύνης, με σοβαρές ερμηνευτικές ασάφειες. Αρχικά, δεν είναι ξεκάθαρο εάν τα συστήματα ΤΝ υψηλού κινδύνου πρέπει σωρευτικά να διενεργούν τις λειτουργίες της ‘έρευνας’ και ‘ερμηνείας’ των πραγματικών περιστατικών και του νόμου και της ‘εφαρμογής’ του νόμου στα πραγματικά περιστατικά. Εάν το εν λόγω σύστημα ΤΝ εκτελεί μόνο μία από αυτές τις λειτουργίες, π.χ. την ερμηνεία σχετικής νομοθεσίας ή/και νομολογίας στα πλαίσια διερεύνησης μια υπόθεσης από τον δικαστή χωρίς όμως την εφαρμογή της στα πραγματικά περιστατικά, τότε το συγκεκριμένο σύστημα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί υψηλού κινδύνου με βάση το γράμμα του νόμου.
Τελολογικά, όμως, είναι εύλογο να χαρακτηριστεί αυτοτελώς ως ‘υψηλού κινδύνου’ ένα σύστημα ΤΝ που περιορίζεται στην ερμηνεία του νόμου, δεδομένου ότι ο δικαστής μπορεί να επηρεαστεί από τις συστάσεις του συστήματος (πιθανώς εσφαλμένες ή άλλως προβληματικές) κατά τη δικαστική του κρίση και έτσι να πάψει να είναι ανεξάρτητος. Στην τελική, η μη απαγόρευση χρήσης συστημάτων ΤΝ που υποστηρίζουν την εφαρμογή του νόμου σε συγκεκριμένο σύνολο πραγματικών περιστατικών είναι αμφιλεγόμενη επιλογή του νομοθέτη, ειδικά όταν το Προοίμιο 61 αναφέρει ότι «η τελική λήψη αποφάσεων πρέπει να παραμείνει δραστηριότητα κατευθυνόμενη από τον άνθρωπο». Έτσι, τίθενται ερωτήματα ως προς την έκταση της ‘συνδρομής’ που τα συστήματα ΤΝ πρέπει να προσφέρουν στους δικαστές.
Άλλη μια ερμηνευτική ασάφεια αφορά την αναγνώριση συστημάτων ΤΝ που προορίζονται για ‘αμιγώς βοηθητικές’ διοικητικές δραστηριότητες και τα οποία αντιδιαστέλλονται από τα συστήματα ΤΝ ‘υψηλού κινδύνου.’ Αν και το Προοίμιο 61 αναφέρει μια σειρά παραδειγμάτων διοικητικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της ψευδωνυμοποίησης των αποφάσεων, δεν είναι ξεκάθαρο τι εννοείται με τους προσδιορισμούς ‘αμιγώς’ και ‘βοηθητικές.’ Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να ειπωθεί ότι η ανάθεση υποθέσεων στους δικαστές είναι μια αμιγώς βοηθητική διοικητική διαδικασία λόγω της επαναλαμβανόμενης και τυποποιημένης φύσης της δραστηριότητας αυτής, ωστόσο ένας τέτοιος χαρακτηρισμός θα αγνοούσε τις αρνητικές επιπτώσεις της αποτυχημένης ανάθεσης μιας υπόθεσης από ένα σύστημα ΤΝ. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί όταν το σύστημα αγνοεί μια υπάρχουσα σύγκρουση συμφερόντων, έτσι ώστε να απειλείται η αμεροληψία του δικαστή και κατ’ επέκταση το δικαίωμα στη δίκαιη δίκη, μετατρέποντας έτσι το σύστημα ΤΝ σε ‘υψηλού κινδύνου.’
Περαιτέρω ερωτήματα ανακύπτουν αναφορικά με την χρήση από δικαστές συστημάτων ΤΝ γενικού σκοπού (π.χ. ChatGPT) ή συστημάτων που προορίζονται (από τον πάροχο) για χρήση από δικηγόρους και όχι για «για χρήση από δικαστική αρχή ή για λογαριασμό δικαστικής αρχής,» όπως αναφέρει το Προοίμιο 61. Σε μια τέτοια περίπτωση, είναι πιθανό συστήματα ΤΝ που χρησιμοποιούνται από τους δικαστές για την έρευνα, ερμηνεία και εφαρμογή των πραγματικών περιστατικών και του νόμου να μην χαρακτηριστούν ως ‘υψηλού κινδύνου΄ γιατί προορίζονται από τον πάροχο για χρήση από το ευρύ κοινό ή από δικηγόρους.
Για παράδειγμα, η χρήση του ChatGPT, ως συστήματος ΤΝ γενικού σκοπού, από έναν δικαστή για την έρευνα κάποιας νομοθεσίας δεν επιφέρει άμεσα τον χαρακτηρισμό του ως ‘υψηλού κινδύνου’ γιατί προορίζεται για χρήση από το ευρύ κοινό. Έτσι, ο πάροχος δεν επιβαρύνεται με την τήρηση των απαιτήσεων των Άρθρων 8-15 του Κανονισμού. Παρόλα αυτά, συστημικοί κίνδυνοι, όπως οι λεγόμενες ‘παραισθήσεις’ όταν το ChatGPT παρουσιάζει μια ψευδή πληροφορία ως αληθινή με αποτέλεσμα να παραπλανεί τον χρήστη, απειλούν το δικαίωμα στην δίκαιη δίκη με το να περιορίζουν την ανεξάρτητη και αμερόληπτη κρίση του δικαστή.
Ο Ευρωπαίος νομοθέτης θα πρέπει να αναγνωρίσει τις διαφορετικές ταχύτητες ψηφιοποίησης ανά Κράτος Μέλος που επηρεάζουν τους στόχους της ΕΕ για την εξ ορισμού ψηφιοποίηση και τη διαλειτουργικότητα συστημάτων στο δικαστικό τομέα των Κρατών Μελών [2]. Αν και τα περισσότερα Κράτη Μέλη έχουν ξεκινήσει τις διαδικασίες ψηφιοποίησης βάσει συστημάτων ΤΝ, κυρίως για την ψευδωνυμοποίηση δικαστικών αποφάσεων [3], ωστόσο βρίσκονται σε αρκετά πρώιμο στάδιο καθώς σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχουν αρκετά μηχανογραφημένα δεδομένα, π.χ. δικαστικές αποφάσεις, που μπορεί να επεξεργαστεί ένα σύστημα ΤΝ κατά την εκπαίδευση του. Επομένως, δεν επαρκεί η σαφής νομοθέτηση της επιτρεπτούς χρήσης συστημάτων ΤΝ για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής και επιτυχούς εφαρμογής συστημάτων ΤΝ στα εθνικά δικαστήρια.
Η ΕΕ και οι εθνικοί φορείς, όπως το Υπουργείο Δικαιοσύνης, πρέπει να παρέχουν μεγαλύτερη οικονομική στήριξη αλλά και καθοδήγηση στα εθνικά δικαστήρια, π.χ. μέσω της εκπαίδευση και ενημέρωσης των δικαστών σχετικά με την χρήση συστημάτων ΤΝ. Σε αυτήν την προσπάθεια, είναι πολύ σημαντικό η εφαρμογή των συστημάτων ΤΝ στη διοίκηση των δικαστηρίων να γίνεται κατά εναρμονισμένο τρόπο, τουλάχιστον σε εθνικό επίπεδο, ώστε όλοι οι πολίτες να επωφελούνται ισότιμα και αδιακρίτως από τη θετική συμβολή των συστημάτων στην αποτελεσματικότητα και ποιότητα της δικαιοσύνης.
* Η Καλλιόπη Τερζίδου είναι Υποψήφια Διδάκτωρ της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Λουξεμβούργου. Η έρευνα της υποστηρίζεται από το Fonds National de la Recherche (PRIDE 19/14268506).
[2] Council of the EU, European e-Justice Strategy 2024-2028 – Approval, 15509/23, 17 November 2023,
Data Privacy Framework - Ένα Χρόνο Μετά: Το Παιδί Περπάτησε (Μάλλον) προς Λάθος Κατεύθυνση...
Γράφουν οι Χρήστος Μακρής και Φωτεινή Κακαβά*
Τα πρώτα μας γενέθλια ήταν πάντοτε τα πιο σημαντικά. Μέσα σε ένα χρόνο ζωής, οι περισσότεροι από εμάς βιώσαν τεράστιες αλλαγές. Άλλοι περπάτησαν, άλλοι μίλησαν, όλοι γέλασαν και όλοι έκλαψαν.
Κάπως έτσι πρέπει να αξιολογήσουμε και το «θεσμικό τέκνο» που προέκυψε από μια δυσλειτουργική σχέση ετών μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ: την απόφαση επάρκειας του άρθρου 45 του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (ΓΚΠΔ) που αφορά την διατλαντική διαβίβαση των προσωπικών μας δεδομένων ως Ευρωπαίοι πολίτες. Το Data Privacy Framework (DPF) συμπλήρωσε ένα έτος ζωής στις 10 Ιουλίου 2024 και έτσι οι «γονείς» αποφάσισαν να μαζευτούν στις 18-19 Ιουλίου 2024 στην Ουάσιγκτον, προκειμένου να αξιολογήσουν την πορεία ανάπτυξης του τέκνου τους.
Προκειμένου δε να καθησυχάσουν το κοινό τους ότι όλα πάνε ή θα πάνε καλά, αποφάσισαν να συντάξουν μία έκθεση ελέγχου των πεπραγμένων, με βάση στοιχεία που παρείχαν οι αρμόδιες υπηρεσίες της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών και με την συμμετοχή διάφορων αμερικανικών ΜΚΟ που προασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα σε θέματα ψηφιακών δικαιωμάτων και όχι μόνο.
Το αποτέλεσμα ήταν ένα κείμενο 21 σελίδων, το οποίο υποβλήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2024 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προς αξιολόγηση.
Ας κάνουμε όμως εδώ μία παύση, για να φρεσκάρουμε λίγο την μνήμη μας. Το Data Privacy Framework (DPF) δεν είναι το μοναδικό τέκνο ΕΕ και ΗΠΑ. Έχουν προηγηθεί δύο ατελέσφορες προσπάθειες: EU–US Safe Harbor Principles και Privacy Shield Framework. Γιατί ατελέσφορες; Γιατί και οι δύο αντίστοιχα ακυρώθηκαν από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο μετά από προσφυγή σε αυτό του υπέρμαχου για τα προσωπικά δεδομένα και το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα, Max Schrems.
Η παράνομη απενεργοποίηση των ανεξάρτητων εποπτικών Αρχών από την αξιολόγηση της ορθής εφαρμογής των αποφάσεων επάρκειας, η επί της ουσίας κατάργηση του θεμελιώδους δικαιώματος για προστασία των δεδομένων μας με βάση το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Χάρτας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, καθώς και η αδυναμία πραγματικής δικαστικής προσφυγής κατά υπευθύνου επεξεργασίας ή εκτελούντος την επεξεργασία στις ΗΠΑ, αποτέλεσαν θεμέλιους λίθους στο σκεπτικό των αποφάσεων που έκριναν την ακύρωση των δύο προηγούμενων αποφάσεων επάρκειας.
Τι διαφορετικό όμως έχει η παρούσα απόφαση επάρκειας σε σχέση με τις προηγούμενες; Από που απορρέει η νομιμότητα της και τι είναι αυτό που την καθιστά στο απυρόβλητο; Οι απαντήσεις κρύβονται στην πολυαναμενόμενη ετήσια έκθεση ελέγχου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δημοσιεύθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2024 και η οποία κρίνει (κατά πολύ) την μελλοντική πορεία της απόφασης επάρκειας.
Εν τέλει, ως συντάκτες του άρθρου, μπήκαμε στον κόπο να την διαβάσουμε από κοινού και να μεταφέρουμε την προσωπική μας άποψη σε σχέση με τα μέχρι σήμερα πεπραγμένα, ξεκινώντας πάντα από δύο απλές παραδοχές: (α) οι ΗΠΑ δεν έχουν κωδικοποιημένη νομοθεσία αντίστοιχη με τον ΓΚΠΔ και την Ευρωπαϊκή Χάρτα Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, και επομένως δεν χωρεί νομοθετική αντιπαραβολή και (β) είναι τόσες οι Επιτροπές, Υποεπιτροπές, Υπηρεσίες, Γραφεία και Πάνελ Ειδικών στην δαιδαλώδη κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτείων, που σε πιάνει πονοκέφαλος όταν προσπαθείς να βάλεις σε μία σειρά ποιος είναι υπεύθυνος για τι.
Προσπερνώντας λοιπόν τα ως άνω, η ανάγνωση της έκθεσης ελέγχου δεν ήταν τόσο δύσκολη. Ήταν απλά γεμάτη με ευχές από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μεγαλώσει το παιδί με σωστές αρχές και να πάρει το δρόμο τον σωστό, βγάζοντάς μας ασπροπρόσωπους στην κοινωνία (βέβαια εκ των πραγμάτων από την ανάγνωση του DPF την πλήρη επιμέλεια του τέκνου την διατηρούν οι ΗΠΑ – με ό,τι σημαίνει αυτό, και απλά έχουν από κοινού την γονική μέριμνα με την ΕΕ).
Από κανένα σημείο της έκθεσης ελέγχου δεν προέκυψε πως προστατεύονται τα θεμελιώδη δικαιώματα των Ευρωπαίων πολιτών από πρακτικές επιτήρησης των Υπηρεσιών Ασφαλείας των ΗΠΑ, παρά μόνο εκφράστηκαν ανησυχίες από τις ΜΚΟ που συμμετείχαν στην διαβούλευση ότι οι Υπηρεσίες Ασφαλείας πλέον αγοράζουν δεδομένα πολιτών από εταιρείες του ιδιωτικού τομέα στα πλαίσια των πρακτικών παρακολούθησης. Το κείμενο της έκθεσης ελέγχου επικεντρώνει κυρίως σε εντατικές προσπάθειες επιμόρφωσης των Αμερικανών πρακτόρων των Υπηρεσιών Ασφαλείας, προκειμένου να ενημερωθούν για το πλαίσιο συμφωνίας της απόφασης επάρκειας και να συμμορφώνονται οικειοθελώς (;!) με τις αρχές της ελαχιστοποίησης των δεδομένων και της αναλογικότητας με βάση τον σκοπό της επεξεργασίας. Κοινώς, δεοντολογικά ευχολόγια.
Επιπλέον, σε σχέση με τις πολύ μεγάλες πλατφόρμες (Google, Meta), οι οποίες έχουν βρεθεί στο επίκεντρο της διαμόρφωσης των αποφάσεων επάρκειας μεταξύ ΕΕ-ΗΠΑ, γίνεται αναφορά ότι δημοσιοποιούν τα στοιχεία των αιτημάτων που έχουν δεχθεί από τις Υπηρεσίες Ασφαλείας κατά την διάρκεια του έτους στα πλαίσια διαφάνειας των εν λόγω διεργασιών. Παρ’ όλα αυτά, όταν μπήκαμε στην αντίστοιχη σελίδα της Google ανακαλύψαμε ότι η λεγόμενη διαφάνεια εκτεινόταν σε απλά στατιστικά νούμερα και με ένα προοίμιο ότι «Σε αυτή την αναφορά αιτημάτων εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, αναφέρουμε ξεχωριστά τα αιτήματα από φορείς των ΗΠΑ που χρησιμοποιούν τη νομοθεσία εθνικής ασφάλειας επειδή αυτή η νομοθεσία περιορίζει τόσο τον όγκο των πληροφοριών που επιτρέπεται να κοινοποιούμε εμείς και άλλες εταιρείες πληροφοριών όσο και τη χρονική στιγμή που μπορούμε να τις κοινοποιήσουμε». Επομένως, άνθρακες ο θησαυρός.
Εν τέλει, κανείς δεν μπορεί να απαντήσει το κρισιμότερο ερώτημα όλων: πως μπορεί ένας Ευρωπαίος πολίτης να ασκήσει στις ΗΠΑ το κατοχυρωμένο δικαίωμα πραγματικής δικαστικής προσφυγής κατά υπευθύνου επεξεργασίας του άρθρου 79 ΓΚΠΔ; Απλά, δεν μπορεί. Το Data Protection Review Court (DPRC) (η σύσταση του οποίου συμφωνήθηκε μεταξύ ΕΕ – ΗΠΑ για να εκπληρωθεί το δικαίωμα δικαστικής προσφυγής) δεν είναι δικαστήριο, είναι μία διαδικασία δύο επιπέδων, όπως περιγράφεται στον ιστότοπο του Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ, το οποίο μπορεί να επιβάλει την κατάλληλη αποκατάσταση (appropriate remediation) σε βάρος των εταιρειών που παραβιάζουν την απόφαση επάρκειας. Άμεση αποκατάσταση της παραβίασης δικαιωμάτων σε βάρος των υποκειμένων επεξεργασίας δεν υπάρχει. Δικαιώματα όπως αυτό της πρόσβασης, της λήθης, της διόρθωσης, του περιορισμού της επεξεργασίας και της εναντίωσης, δεν μπορούν να εξασκηθούν πέραν από τα διοικητικά όρια της ΕΕ. Επομένως, καμία έκθεση ελέγχου και κανένα στατιστικό δεδομένο δεν μπορούν να δώσουν λύσεις στα καίρια αυτά προβλήματα. Όποιος από εσάς θέλει, μπορεί να διαβάσει την εν λόγω έκθεση ελέγχου εδώ.
Χωρίς να θέλουμε να υποτιμήσουμε την προσπάθεια όλων όσων συμμετείχαν στην σύνταξη του εν λόγω εγγράφου, δεν μπορούμε να βρούμε κάτι ουσιαστικό σε αυτό που να χρήζει περαιτέρω αναφοράς. Η ισχύουσα απόφαση επάρκειας συνεχίζει να «μπάζει νερά». Νομίζουμε ότι είμαστε κοντά σε μία ακόμη «επίθεση» από πλευράς NOYB και Max Schrems για την ακύρωση της εν λόγω απόφασης (και κατά την άποψή μας, όχι αδικαιολόγητη). Η νέα εκλογή Προέδρου στις ΗΠΑ δείχνει κατά πολύ την κατεύθυνση που θα πάρει η επερχόμενη κυβέρνηση σε θέματα Εθνικής Ασφαλείας. Ήδη ο Ντόναλντ Τραμπ την ημέρα της ορκωμοσίας του κατάργησε ένα μεγάλο σύνολο ομοσπονδιακών νομοθετημάτων της κυβέρνησης Μπάιντεν, ειδικά όσα αφορούν την προστασία θεμελιωδών δικαιωμάτων και διακρίσεων. Οι ΗΠΑ βαδίζουν αδιαμφισβήτητα προς μία πολιτική εσωστρέφειας και περιορισμών στην διεκδίκηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Επειδή λοιπόν πολλοί θα θεωρήσουν ότι είμαστε ενάντια σε κάθε προσπάθεια συμφωνίας μεταξύ ΕΕ-ΗΠΑ σε θέματα διατλαντικών διαβιβάσεων δεδομένων, θα τους προλάβουμε δηλώνοντας το ακριβώς αντίθετο. Η ασφαλής μεταφορά δεδομένων στην άλλη άκρη του Ατλαντικού αποτελεί ίσως το κρισιμότερο ζήτημα βιωσιμότητας της καινοτομίας και της εξέλιξης των νέων τεχνολογιών, που θα προσφέρουν στην ανθρωπότητα λύσεις σε θεμελιώδεις τομείς όπως ενδεικτικά στην προαγωγή της κλινικής έρευνας, σε εύρεση θεραπειών για χρόνιες νόσους και στην ορθή κατανομή παγκόσμιων πόρων για την αντιμετώπιση φαινομένων υποσιτισμού και αδυναμίας περίθαλψης. Όχι όμως σε βάρος των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου. Τα δεδομένα μας είναι ο νέος χρυσός αλλά ας επωφεληθούμε όλοι από αυτό.
* Ο Χρήστος Μακρής είναι Δικηγόρος με 15ετή εμπειρία, κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στο Ευρωπαϊκό και Διεθνές Δίκαιο, μεταπτυχιακός φοιτητής στο πρόγραμμα Law & Technology του Πανεπιστημίου του Τίλμπουργκ (Tilburg University, the Netherlands) και ακαδημαϊκός ερευνητής σε θέματα Τεχνητής Νοημοσύνης και Προστασίας Δεδομένων.
Η Φωτεινή Κακαβά είναι Data Protection & Privacy legal expert, με 6ετή εμπειρία, κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στο πρόγραμμα Law & Technology του Πανεπιστημίου του Τίλμπουργκ (Tilburg University, the Netherlands) και κάτοχος πιστοποίησης CIPM (Certified Information Privacy Management).
Απαιτήσεις της Κοινωνίας των Πολιτών προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή¨: Πρέπει να κλείσει τα Παράθυρα Ασφαλείας της Ψηφιακής Ταυτότητας
Υγεία, οικονομία, διαδικτυακή συμπεριφορά: Οι Ψηφιακές Ταυτότητες ετοιμάζονται να γίνουν αναπόσπαστο μέρος πολύ ευαίσθητων πτυχών της ζωής μας. Μαζί με μια διεθνή συμμαχία, διευκρινίζουμε: Οι πολίτες δεν θα εμπιστευτούν το Ευρωπαϊκό Ψηφιακό Πορτοφόλι Ταυτότητας χωρίς διαφάνεια και έλεγχο των χρηστών πάνω στα δεδομένα τους.
Ο τελικός τεχνικός σχεδιασμός του Ευρωπαϊκού Ψηφιακού Πορτοφολιού Ταυτότητας βρίσκεται αυτή τη στιγμή υπό διαπραγμάτευση. Αυτά τα σχέδια θα έχουν μεγάλο αντίκτυπο στο αν οι χρήστες θα προστατεύονται επαρκώς όταν χρησιμοποιούν το επερχόμενο σύστημα ψηφιακής ταυτότητας της Ευρώπης. Συγκεκριμένα, αυτό διαπραγματεύεται αυτή τη στιγμή στους κανονισμούς εφαρμογής του eIDAS μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Οι θετικές αλλαγές στην πρώτη σειρά τεχνικών κανόνων δείχνουν οτι η κοινωνία των πολιτών δουλεύει! Μαζί με 15 οργανώσεις, ευχαριστούμε τους διαπραγματευτές και αναγνωρίζουμε αυτές τις σημαντικές βελτιώσεις για την προστασία της ιδιωτικότητας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο, οι πιο πρόσφατες προτάσεις εξακολουθούν να έχουν σοβαρά προβλήματα ιδιωτικότητας και διαφάνειας, τα οποία αντιμετωπίζουμε στην ανοιχτή επιστολή μας προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ποιο είναι το πρόβλημα; Ο κανονισμός eIDAS καθορίζει συγκεκριμένους κανόνες για τις εταιρείες και τις κυβερνητικές υπηρεσίες που θέλουν να αποκτήσουν προσωπικές πληροφορίες από τα Πορτοφόλια των πολιτών. Αυτό θα μπορούσε να είναι, για παράδειγμα, μια διαδικτυακή πλατφόρμα, μια εταιρεία δημόσιων συγκοινωνιών ή ο γιατρός σας. Υποχρεώνει αυτές τις λεγόμενες «εμπιστευόμενες πλευρές» να καταγράψουν τη χρήση που προγραμματίζουν για το Πορτοφόλι, δηλαδή ποια χαρακτηριστικά σκοπεύουν να ζητήσουν από τους χρήστες. Ο κανονισμός τους απαγορεύει επίσης να ζητούν πληροφορίες που ξεπερνούν το καθεστώς εγγραφής τους. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει, για παράδειγμα, ότι, σύμφωνα με το καθεστώς εγγραφής του, ένα διαδικτυακό κατάστημα επιτρέπεται να ζητήσει μόνο το όνομά σας και τη διεύθυνση σας, αλλά όχι την ημερομηνία γέννησής σας ή άλλες πληροφορίες. Μια πλατφόρμα πορνογραφίας μπορεί να χρησιμοποιήσει το Πορτοφόλι για να επαληθεύσει την ηλικία σας, αλλά δεν θα μπορούσε να αποκτήσει άλλες πληροφορίες για εσάς ή να χρησιμοποιήσει άλλες μεθόδους για να παρακολουθήσει τη συμπεριφορά σας. Επομένως, για να προστατευτούν όλοι από παράνομες αιτήσεις δεδομένων, το Ευρωπαϊκό Ψηφιακό Πορτοφόλι Ταυτότητας πρέπει να γνωρίζει ποια προσωπικά δεδομένα επιτρέπεται να αποκτήσει μια εμπιστευόμενη πλευρά με βάση το καθεστώς εγγραφής της.
Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει ένα παράθυρο ασφάλειας που θα αφήνει στο κράτος-μέλος που κατέγραψε την εμπιστευόμενη πλευρά να αποφασίσει αν το Πορτοφόλι γνωρίζει το περιεχόμενο της καταγραφής ή όχι. Αυτό θα επέτρεπε στην Facebook Ireland να παρακάμψει τις προστασίες και να ζητήσει από τους Ευρωπαίους χρήστες τα πάντα. Επιπλέον, το δημόσιο μητρώο των εμπιστευόμενων πλευρών κινδυνεύει να είναι άχρηστο χωρίς εναρμονισμένες προδιαγραφές για το πώς να το προσπελάσει κανείς και τι αποτελέσματα να αναμένει. Τελικά, η εμπιστοσύνη που θα έχουμε στο Πορτοφόλι θα εξαρτηθεί από τις προστασίες και τη διαφάνεια στις οποίες μπορούμε να βασιστούμε.
15 Οργανώσεις απαιτούν σήμερα να κλείσουν τα παράθυρα ασφαλείας της Επιτροπής! Αν αυτά τα παράθυρα ασφαλείας παραμείνουν, αυτό θα έχει καταστροφικές συνέπειες. Οποιαδήποτε διάκριση βασισμένη σε παράνομη πρόσβαση σε χαρακτηριστικά του Πορτοφολιού (υγεία, φύλο, εισόδημα κ.λπ.) θα είναι ανεξέλεγκτη. Δεδομένου του ιστορικού της χαλαρής εφαρμογής της προστασίας δεδομένων σε χώρες όπως η Ιρλανδία, εταιρείες όπως η Facebook Ireland θα είχαν πιθανώς την εξουσία να ζητήσουν οποιαδήποτε δεδομένα θέλουν. Τα κράτη-μέλη που είναι αφοσιωμένα στην προστασία των χρηστών τους από παράνομες αιτήσεις, από την άλλη πλευρά, δεν θα μπορούν να το κάνουν. Επομένως, ζητούμε από την Επιτροπή να καταστήσει υποχρεωτικά τα πιστοποιητικά καταγραφής των εμπιστευόμενων πλευρών για όλες τις εμπιστευόμενες πλευρές και να εκδώσει εναρμονισμένες προδιαγραφές για την πρόσβαση στο μητρώο των εμπιστευόμενων πλευρών κάθε κράτους μέλους.
Διαβάστε την Ανοιχτή Επιστολή μας εδώ.
Δημοσιεύουμε κοινή δήλωση για τις αναμενόμενες Κατευθυντήριες Γραμμές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Απαγορευμένες Πρακτικές του AI Act
Στις 11 Δεκεμβρίου 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ολοκλήρωσε τη δημόσια διαβούλευσή της για την ερμηνεία του ορισμού ενός συστήματος Τεχνητής Νοημοσύνης και για τις απαγορευμένες πρακτικές τεχνητής νοημοσύνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του Κανονισμού 2024/1689 (AI Act). H Homo Digitalis είχε συμμετάσχει στη σχετική διαδικασία.
Στο πλαίσιο της έκδοσης των αναμενόμενων κατευθυντηρίων γραμμών της Επιτροπής, παραμένουν ανησυχίες για ενδεχόμενα κενά που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τα θεμελιώδη δικαιώματα. Γι’ αυτόν τον λόγο και από κοινού με περισσότερες από 25 οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, ακαδημαϊκούς και άλλους ειδικούς, εκδίδουμε σήμερα μία δήλωση ζητώντας από την Υπηρεσία Τεχνητής Νοημοσύνης (AI Office) και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξασφαλίσουν συγκεκριμένα αιτήματα.
Μπορείτε να διαβάσετε τη κοινή μας δήλωση εδώ.
!
Δημοσιεύουμε την Τρίτη Μελέτη μας για την AI Act εστιάζοντας στο Άρθρο 5 & τις Απαγορευμένες Πρακτικές
Σήμερα η Homo Digitalis δημοσιεύει την τρίτη μελέτη της για τον Κανονισμό 2024/1689, τη πασίγνωστη πλέον AI Act με τίτλο «Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη: Ανάλυση διατάξεων για τις απαγορευμένες πρακτικές του άρθρου 5 του Κανονισμού 2024/1689».
Η συγγραφική ομάδα της μελέτης αποτελείται από τη Σοφία Αντωνοπούλου, τη Λαμπρινή Γυφκτοκώστα, την Τάνια Σκραπαλιώρη, τον Λευτέρη Χελιουδάκη και τη Σταυρούλα Χούσου.
Σκοπός της παρούσας ανάλυσης της Homo Digitalis είναι η συστηματική προσέγγιση κάθε διάταξης του άρθρου 5 του Κανονισμού για την ΤΝ, που σχετίζονται με τις Χειριστικές ή παραπλανητικές τεχνικές, την Εκμετάλλευση τρωτών στοιχείων, την Αξιολόγηση κοινωνικής συμπεριφοράς, τις Βάσεις δεδομένων αναγνώρισης προσώπου, την Πρόβλεψη τέλεσης αξιόποινης πράξης, τη Συναγωγή συναισθημάτων, τα Συστήματα βιομετρικής κατηγοριοποίησης και την Εξ αποστάσεως βιομετρική ταυτοποίηση.
Με τη μελέτη μας παρέχουμε στοχευμένα ερωτήματα που αναδεικνύουν τις κρίσιμες πτυχές των επί μέρους διατάξεων, εντοπίζοντας τις λεγόμενες “γκρι ζώνες” – εκείνων των σημείων δηλαδή που παρουσιάζουν ασάφειες, επικαλύψεις ή δυνητικές ερμηνευτικές δυσκολίες, ενώ τεκμηριώνουμε τους προβληματισμούς μας μέσω συγκεκριμένων παραδειγμάτων. Τέλος, διατυπώνουμε συγκεκριμένα ερωτήματα προς επεξήγηση από τις επικείμενες κατευθυντήριες γραμμές της Υπηρεσίας για την ΤΝ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΑΙ Office) αλλά και τον εθνικό νομοθέτη, με στόχο την πληρέστερη αποσαφήνιση των υφιστάμενων ζητημάτων.
Όπως οι δύο πρώτες μας μελέτες (οι οποίες δημοσιεύθηκαν τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2024, αντίστοιχα) και η τρίτη μας Μελέτη έχει ως σκοπό να σταθεί αρωγός στο Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης που έχει ως αποστολή να μεταφέρει την AI Act στην Ελλάδα, αλλά και με τις λεπτομερείς αναλύσεις και τα επιχειρήματά μας να βοηθήσουμε στην ωρίμανση του δημόσιου διαλόγου και να δώσουμε τη δυνατότητα σε περισσότερες οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών να συμμετέχουν ενεργά σε αυτόν.
Μπορείτε να διαβάσετε τη Μελέτη μας «Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη: Ανάλυση διατάξεων για τις απαγορευμένες πρακτικές του άρθρου 5 του Κανονισμού 2024/1689» εδώ.
Η Homo Digitalis συμμετείχε στη διαβούλευση του Γραφείου Τεχνητής Νοημοσύνης για τις Απαγορευμένες Πρακτικές στο πλαίσιο της AI Act.
Τον Νοέμβριο του 2024, το Γραφείο Τεχνητής Νοημοσύνης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ξεκίνησε διαβούλευση σχετικά με τις απαγορευμένες πρακτικές συστημάτων ΤΝ και τον ορισμό των συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης που προβλέπουν οι διατάξεις του Κανονισμού για την Τεχνητή Νοημοσύνη.
Οι κατευθυντήριες γραμμές που βρίσκονται υπό επεξεργασία θα βοηθήσουν τις εθνικές αρμόδιες αρχές, καθώς και τους παρόχους, να συμμορφωθούν με τους κανόνες του Κανονισμού για την Τεχνητή Νοημοσύνη όσον αφορά αυτές τις πρακτικές, πριν από την εφαρμογή των σχετικών διατάξεων στις 2 Φεβρουαρίου 2025.
Η Homo Digitalis συμμετείχε σε αυτή τη δημόσια διαβούλευση υποβάλλοντας τις προτάσεις μας, με στόχο να αναδείξουμε προκλήσεις και να παρέχουμε περαιτέρω σαφήνεια σχετικά με πρακτικά ζητήματα και επιμέρους περιπτώσεις χρήσης.
Η ομάδα συγγραφής της δημόσιας διαβούλευσης αποτελείται από τη Διευθύντρια Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Τεχνητής Νοημοσύνης μας, Λαμπρινή Γυφτοκώστα, και τα μέλη μας Σοφία Αντωνοπούλου και Σταυρίνα Χούσου.
Μπορείτε να διαβάσετε την παρέμβασή μας εδώ.
Μείνετε συντονισμένοι, καθώς σύντομα θα δημοσιεύσουμε την ειδική μας αναφορά σχετικά με τον Κανονισμό για την Τεχνητή Νοημοσύνη και τις διατάξεις του για τις Απαγορευμένες Πρακτικές!
Ψηφιακά Δικαιώματα στην Ελλάδα: Επισκόπηση από τη Δεύτερη Έκθεση για την Ψηφιακή Δεκαετία
Γράφει o Χάρης Δάφτσιος*
Η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ψηφιακή Δεκαετία, που ξεκίνησε το 2021, έχει ως στόχο την επίτευξη εκτεταμένου ψηφιακού μετασχηματισμού έως το 2030. Ένα βασικό στοιχείο αυτής της πρωτοβουλίας είναι η Ευρωπαϊκή Διακήρυξη για τα Ψηφιακά Δικαιώματα και Αρχές, η οποία θεσπίζει κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία και την προώθηση των ψηφιακών δικαιωμάτων εντός της ΕΕ. Η Ελλάδα, όπως και τα άλλα κράτη μέλη, εργάζεται ενεργά προς την επίτευξη αυτών των στόχων, αλλά η πρόοδος είναι μικτή, όπως αποκαλύπτεται στη δεύτερη έκθεση “State of the Digital Decade” του 2024. Αυτό το άρθρο εξετάζει την τρέχουσα κατάσταση των ψηφιακών δικαιωμάτων στην Ελλάδα, αντλώντας στοιχεία από την έκθεση και άλλες συναφείς πηγές.
Αντίληψη του Κοινού και Ευαισθητοποίηση:
Αν και η Ελλάδα έχει κάνει βήματα για την ενσωμάτωση των αρχών της Ψηφιακής Δεκαετίας στη εθνική στρατηγική της, η αντίληψη του κοινού για αυτές τις προσπάθειες παραμένει χαμηλή. Σύμφωνα με την έρευνα Special Eurobarometer του 2024, μόνο το 33% των Ελλήνων πιστεύει ότι η ΕΕ προστατεύει αποτελεσματικά τα ψηφιακά τους δικαιώματα, ένα ποσοστό σημαντικά χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι 47%. Αυτή η δυσπιστία υπογραμμίζεται περαιτέρω από τις αυξημένες ανησυχίες για την ασφάλεια των παιδιών στο διαδίκτυο (62%) και τον έλεγχο των προσωπικών δεδομένων (51%). Επιπλέον, η Ελλάδα παρουσιάζει χαμηλότερη από τον μέσο όρο ευαισθητοποίηση σχετικά με την εφαρμογή των offline δικαιωμάτων στον ψηφιακό τομέα, με μόνο το 50% των ερωτηθέντων να αναγνωρίζει αυτήν την αρχή, σε σύγκριση με το μέσο όρο της ΕΕ που είναι 62%.
Κύριοι Τομείς Ανησυχίας:
- Ψηφιακές Δεξιότητες και Εκπαίδευση:
Παρά τις διάφορες κυβερνητικές πρωτοβουλίες για την ενίσχυση του ψηφιακού αλφαβητισμού, η Ελλάδα αντιμετωπίζει προκλήσεις στον εφοδιασμό των πολιτών της με τις απαραίτητες ψηφιακές δεξιότητες. Η έκθεση του 2024 αποκαλύπτει ότι μόνο το 52.4% του ελληνικού πληθυσμού διαθέτει βασικές ψηφιακές δεξιότητες, έναντι του μέσου όρου της ΕΕ που είναι 55.6%. Αυτό το χάσμα δεξιοτήτων είναι ιδιαίτερα εμφανές στον χαμηλό αριθμό ειδικών ICT, που ανέρχεται στο 2.4% της συνολικής απασχόλησης, σημαντικά χαμηλότερο από το μέσο όρο της ΕΕ που είναι 4.8%. Τα ευρήματα αυτά υπογραμμίζουν την ανάγκη για πιο αποτελεσματικά και στοχευμένα προγράμματα κατάρτισης για να γεφυρωθεί το ψηφιακό χάσμα και να διασφαλιστεί ότι όλοι οι πολίτες μπορούν να συμμετέχουν πλήρως στην ψηφιακή οικονομία.
- Ηλεκτρονική Ταυτοποίηση (e-ID):
Παρά την πρόοδο στον ψηφιακό μετασχηματισμό των δημόσιων υπηρεσιών, η Ελλάδα δεν έχει ακόμα θεσπίσει ένα σύστημα ηλεκτρονικής ταυτοποίησης που να συμμορφώνεται με τον Κανονισμό eIDAS. Αν και η χώρα αναπτύσσει ενεργά τον κόμβο eIDAS της και έχει πραγματοποιήσει επιτυχείς δοκιμές με άλλα κράτη μέλη, η απουσία ενός πλήρως λειτουργικού συστήματος e-ID παρεμποδίζει την απρόσκοπτη διασυνοριακή πρόσβαση στις ψηφιακές υπηρεσίες εντός της ΕΕ.
- e-Health:
Ενώ η Ελλάδα παρουσιάζει αξιέπαινη πρόοδο στον τομέα του e-health, με έναν εντυπωσιακό ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 21.6%, παραμένει πίσω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Παρά το γεγονός ότι οι πολίτες μπορούν πλέον να έχουν πρόσβαση στους ηλεκτρονικούς ιατρικούς τους φακέλους μέσω της εφαρμογής myHealth, απαιτούνται περαιτέρω βελτιώσεις για την επέκταση των διαθέσιμων τύπων δεδομένων και την εξασφάλιση της συμμόρφωσης με τις οδηγίες προσβασιμότητας στο διαδίκτυο.
- Προστασία και Ενδυνάμωση Χρηστών:
Παραμένουν ανησυχίες σχετικά με την προστασία και την ενδυνάμωση των χρηστών στον ψηφιακό κόσμο. Παρόλο που η Ελλάδα έχει εφαρμόσει μέτρα για την ενίσχυση της ιδιωτικότητας και της ασφάλειας στο διαδίκτυο, όπως τα Μνημόνια Συνεργασίας μεταξύ των αρχών προστασίας δεδομένων και άλλων θεσμών, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις στην εξασφάλιση μιας αξιόπιστης και ασφαλούς ψηφιακής εμπειρίας για όλους. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, δεδομένου ότι η Ελλάδα αναφέρει υψηλότερη από τον μέσο όρο έκθεση σε εχθρικό ή υποτιμητικό περιεχόμενο στο διαδίκτυο, που επηρεάζει το 25.7% των χρηστών του διαδικτύου, έναντι του μέσου όρου της ΕΕ που είναι 33.5%.
Θετικές Εξελίξεις και Προοπτικές:
Παρά τις προκλήσεις, η Ελλάδα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο σε ορισμένους τομείς. Οι προσπάθειες της χώρας να ψηφιοποιήσει τις δημόσιες υπηρεσίες έχουν αποφέρει θετικά αποτελέσματα, με σημαντική αύξηση στον αριθμό των υπηρεσιών που είναι διαθέσιμες μέσω της πύλης Gov.gr. Επιπλέον, η Ελλάδα έχει λάβει προληπτικά μέτρα για την προώθηση της ψηφιακής προσβασιμότητας, δημοσιεύοντας έναν Οδηγό Ψηφιακής Προσβασιμότητας για τους ιστότοπους και τις εφαρμογές δημόσιας διοίκησης. Η πρόσφατη ίδρυση της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας υπογραμμίζει περαιτέρω τη δέσμευση για την ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας και την προστασία των κρίσιμων υποδομών.
Συμπέρασμα:
Η δεύτερη έκθεση για την Ψηφιακή Δεκαετία αποκαλύπτει μια μικτή εικόνα για την Ελλάδα. Ενώ η χώρα έχει σημειώσει αξιοσημείωτη πρόοδο στην ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών και την προώθηση της ψηφιακής προσβασιμότητας, εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικές προκλήσεις σε τομείς όπως οι ψηφιακές δεξιότητες, η υιοθέτηση του e-ID και η προστασία των χρηστών στο διαδίκτυο. Η αντίληψη του κοινού επίσης υστερεί, υποδεικνύοντας την ανάγκη για μεγαλύτερη διαφάνεια και συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση του ψηφιακού μέλλοντος. Η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων είναι κρίσιμη για την πλήρη πραγματοποίηση του οράματος της Ψηφιακής Δεκαετίας για μια ψηφιακά ενδυναμωμένη και περιεκτική κοινωνία. Με την προτεραιοποίηση των επενδύσεων στην ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων, την επιτάχυνση της εφαρμογής του e-ID και την ενίσχυση των μέτρων διαδικτυακής ασφάλειας, η Ελλάδα μπορεί να ανοίξει το δρόμο για ένα πιο ευημερούν και ψηφιακά ανθεκτικό μέλλον.
Χρήσιμες Παραπομπές για σχετική ενημέρωση:
[1] https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/digital-decade-2024-country-reports
[3] https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/digital-decade-2024-special-eurobarometer-report
[4] https://europa.eu/eurobarometer/surveys/detail/3174
[5] https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/factpages/state-digital-decade-2024-report
[6] https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/2024-state-digital-decade-package
[8] https://ec.europa.eu/newsroom/dae/redirection/document/106722
*Ο Χάρης Δάφτσιος, είναι Σύμβουλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού.
Η Ευρώπη πρέπει να δεσμευτεί για ισχυρή εφαρμογή των Κανονισμών DSA, DMA και άλλων ψηφιακών νόμων για την προστασία των ανθρώπων, της δημοκρατίας μας και της οικονομίας!
Διαβάστε την ανοιχτή μας επιστολή εδώ.